Waarom zeggen mensen nee op de vraag of er een klimaatprobleem is ? Waarom ontkennen ze een probleem dat zo evident is, zo relevant voor alles en iedereen inclusief de toekomst ? Precies, daarom. Deels is ontkenning een reactie op de grote stelligheid waarmee dat klimaat-vraagstuk wordt gebracht : veel data, veel analyses en prognoses, veel politieke lading en overtuiging en ideologie. En vaak speelt op de achtergrond mee : onzekerheid, ongeloof, misschien angst, onwil; angst voor het onbekende, voor verandering, voor aantasting van de traditionele welvaart en welzijn, van oude zekerheden, angst voor te grote abrupte veranderingen zonder een weg terug, te weinig zicht op de positieve kanten van nieuw klimaatbeleid. Kosten beginnen duidelijk te worden, we moeten anders gaan leven maar dat wordt snel gezien als inleveren en minder. De plussen, de voordelen zijn moeilijker zichtbaar; ze zijn abstracter (een betere wereld, biodiversiteit etc. ), en worden pas op langere termijn gerealiseerd.  Op 7 en 11 augustus verschenen blogs over “klimaat en de JA-zeggers” . ( bron afbeelding: independent.org).

Klimaatactivisme wordt geassocieerd met een  sfeer van ideologie, activisme, een maatschappijkritische cultuur, en met de groepen die daar wellicht behoren. Het verzet, gevolgd door ontkenning, kan zich dan meer richten op die groep, op de toon en stijl, dan op de inhoud. Waar de activisten geloven in de kracht van de wetenschap, is diezelfde kracht een reden voor tegenstanders om te twijfelen. Hoe groter de consensus van de wetenschappers, hoe beter onderbouwd, des te groter wordt de twijfel, de verdenking, de irritatie. De overheid doet hier ook een duit in het zakje. Ook de overheid verzamelt data, schrijft rapporten, komt met feiten maar ook hier kan het effect wel eens averechts zijn, zeker als die overheid op basis van die overdaad aan feiten gaat afdwingen. Wantrouwen jegens de politiek wordt sterker naarmate het (vermeende) bewijs voor onwaarheden en verborgen agenda’s  zich opstapelt en vaak overtuigender wordt. Zorg en irritatie groeien niet zozeer door maatregelen zelf maar door de verpakking en de toonzetting. Voor veel burgers neemt de zorg vooral toe, niet door maatregelen maar door het gebrek aan (goede) maatregelen, het gerommel, uitstelgedrag etc.; e stap van de korte termijn naar de lange termijn, de richting, de visie zijn niet helder genoeg.

De klimaatactivist in persoon kan worden ervaren als moraalridder, iemand die eindeloos dezelfde boodschap brengt, zich superieur gedraagt en anderen beoordeelt en veroordeelt. Ze kunnen worden gezien als de spoilers, degenen die de pret bederven, de sfeer verpesten. Let wel : dit zegt iets over de activist, de zender, maar ook over de ontvanger van de boodschap. De ontvangende partij heeft soms  last van cognitieve dissonantie. Hij/zij heeft twee tegenstrijdige meningen in het hoofd. Enerzijds het idee dat er wel degelijk een klimaatvraagstuk is, anderzijds het idee dat dit vraagstuk allemaal erg overdreven of zelfs onwaar is en vooral wordt gepusht door “de ander”. Het is hinderlijk om op die tegenstelling gewezen te worden door iemand die extreem één mening verkondigt. De reactie : een wegwerpgebaar, het standpunt van de activist ontkennen en zo weer de rust in het hoofd herstellen. Let wel : degenen die het felst het activistische standpunt  verwerpen, zijn mogelijk de mensen die dat standpunt voor een deel juist delen. Het gevolg van de “eenzijdige” redenering van de activist is dan averechts, omdat de andere juist zijn gedeeltelijke steun laat varen onder druk van die dissonantie in zijn brein.

We kennen de keiharde ontkenners die echt volledig ervan overtuigd zijn, dat er geen sprake is van (door de mensheid veroorzaakte) klimaatverandering. Wetenschappelijke consensus wordt  verworpen. Elke aanwijzing, elk bewijs ontmoet tegenbewijs, andere data en andere (onverdachte ?) bronnen. Vaak zijn het deze ontkenners, die samenzweringstheorieën aandragen en zeggen dat het allemaal verzonnen is, bij elkaar geraapt, met ondeugdelijk bewijs en gebaseerd op een hoax.

Het kan ook zijn dat niet zozeer het klimaatvraagstuk als zodanig wordt ontkend, maar de mogelijkheden om daar iets aan te doen. Dus er is grote twijfel of er oplossingen bestaan  en of die oplossingen effectief zijn. Dan wordt het klimaatvraagstuk misschien voor een  deel wel onderkend, maar vervolgens  op de lange baan geschoven. Er is geen urgentie. We gaan dat probleem nog wel een keer oplossen als het zover is en tot die tijd hebben we nog wel andere problemen die we willen en moeten oplossen. Er is geen probleem en als er al een probleempje is, zijn er even geen oplossingen, of alleen kleine deelop-lossingen langs de weg der geleidelijkheid; tijd heelt alle wonden en innovatie doet wonderen. De “nee zeggers” vinden logischerwijs dat als er geen probleem is, elke oplossing onzinnig is, en er ook geen reden is om het gedrag van henzelf en van anderen aan te passen.  Slecht gedacht, het omgekeerde denken is ook mogelijk : omdat ik alles wil blijven doen wat ik nu doe, en elke beperking afkeur, wil ik dus n89ks doen en daar past dan de rol van klimaatontkenner bij. . Maar let op: niet elke klimaatontkenner  manipuleert bewust, verdraait feiten, is opportunistisch. Er zijn ontkenners die oprecht van mening zijn dat er geen klimaatprobleem is.

Er kan ook grote twijfel ontstaan over de rol van de overheid, de rol van de politiek, en de mate waarin die daadwerkelijk het probleem aanpakken. Is die overheid dan sturend of een beetje volgend ? Zet ze de richting uit en of is het een beetje dobberen ? Is  wat de overheid doet ook herkenbaar, begrijpelijk  en consistent ? overheersen partijpolitieke en (quasi) ideologische overwegingen in een te dominante rol, iets waar veel nee-zeggers een hekel aan hebben (terwijl ze zelf bomvol zitten met dergelijke overwegingen).

Tegenover de optimisten en tegenover de ontkenners van het klimaatvraagstuk staan ook de fatalisten. Het bijzondere daarvan is dat deze juist geloven in klimaatverandering. Alleen zijn zij ervan overtuigd dat deze onvermijdelijk is en dat er eigenlijk niks tegen kan worden gedaan. Dit fatalistische en pessimistische en apocalyptische denken betekent eigenlijk dat men zich erbij neerlegt dat die klimaatverandering er nu eenmaal is, niet teruggedraaid kan worden en niet kan worden opgelost. Elke inspanning daartoe is volstrekt zinloos en overbodig.

Dan hebben we de klimaat-relativist. Deze  ziet wel die klimaatverandering, maar denkt dat het allemaal wel meevalt. Zo serieus is het niet. En voor zover er dan sprake is van klimaatverandering, hebben we wel andere grote economische of politieke vraagstukken die een veel hogere prioriteit hebben dan die klimaatverandering. Die eist eigenlijk te veel aandacht en energie op, daar onder die Haagse of Brusselse stolp.

We kennen de zogenaamd nuchtere realistische variant, de Realpolitiker : verstandig, redelijk, rationeel, bereid tot overleg, etc. En het prettige van deze kwalificaties is dat het zo ongelooflijk realistisch en redelijk wordt : wees er maar eens op tegen. Tegelijk kan je veronderstellen dat mensen die zich op deze manier afficheren, net zo goed in zekere zin “verdacht” zijn en  in ieder geval een zekere subjectiviteit hanteren. Niet alleen maar  realisme en feiten dus bij die realisten, maar ook hier vooringenomen standpunten en verborgen agenda’s.

Intussen is er een strijd gaande over dat klimaat, ver voorbij de fase van stevige en constructieve discussie. Dar belemmert de aanpak van problemen. In die strijd lijkt er nog ruimte voor twee kampen : JA of NEE, maar daar heb je alleen de extremen te pakken. Bij JA- en bij NEE- zeggers is er een relatief grote middengroep die een genuanceerder standpunt inneemt, maar onder voorwaarde dat zij op de juiste manier worden benoemd en aangesproken, en met ruimte/begrip voor zorgen, twijfels, onzekerheid. Door verkeerde toonzetting, de foute boodschap etc. worden deze middengroepen bijna opgejaagd naar de extremen, of schieten compleet in de stress; gemiste kans dus. Je zou bijna gaan pleiten voor een middenkoers/middenpartij, maar er zijn grenzen.

Hans Groenhuijsen, 18 augustus 2023.

Afbeelding : https://pursuit.unimelb.edu.au/articles/canada-s-first-climate-change-election

Artikelen over klimaat, een betere wereld:

https://www.hansgroenhuijsen.nl/category/4fields/de-toekomst-een-betere-wereld/

. Alle artikelen en blogs , zie: https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/

. wekelijks mijn blog ontvangen ? Meld je aan  via “aanvraag artikelen” op 
https://www.hansgroenhuijsen.nl/inschrijven-kennisblogs/

. alle rechten voorbehouden Hans Groenhuijsen, 2023.

T                06-52 58 95 85
M              hans@hansgroenhuijsen.nl
I                 https://www.hansgroenhuijsen.nl
Link           https://www.linkedin.com/in/4fieldshansgroenhuijsen/