Daarmee hebben we gelijk een paar favoriete thema’s te pakken in de Nederlandse politiek. Zeker in tijden van begroting, algemene beschouwingen en verkiezingen. We zien en horen veel cijfers en lastige sommen, ontroerende verhalen over de effecten (besteedbaar inkomen, weglekeffect aan de grens). En regelmatig worden nog hogere principes aangeroepen : de vrijheid van de consument, zijn (veronderstelde) grondrecht op mobiliteit en dan met name de auto, de grote maatschappelijke betekenis van die automobiliteit (woon-werk verkeer, bezoek aan familie en ouders en hulpbehoevenden).

Olie was/is het zwarte goud, benzine de levens-elixer voor de hardwerkende Nederlander, de achilleshiel in zijn portemonnee, de brandstof voor menige politieke strijd, en dus een factor van betekenis in  verkiezingen. Voorjaar 2022 vliegen de kosten van levensonderhoud en vooral van energie de pan uit. Reden voor het kabinet om tijdelijk de accijns op brandstof te verlagen. Per 1 april 2022 gaat de accijns voor benzine omlaag met 17,3 cent en voor diesel met 11,1 cent. Goed een jaar later besluit den Haag om die verlaging deels terug te draaien. Benzine wordt per 1 juli 2023 alweer 13,8 cent duurder en diesel gaat omhoog met 9,9 cent. Verdere stappen beginnen zich af te tekenen.

In deze periode wordt het kabinet demissionair, en komen dus verkiezingen en bijbehorende thema’s in beeld : inkomensplaatjes , armoedegrens, de middeninkomens, inflatie, mobiliteit, de auto, openbaar vervoer, wonen, klimaat en zo nog wat issues. Profileringsdrang van partijen zwelt aan en vaak gaat dat ten koste van de zuiverheid in het debat, de relevantie van opgeworpen standpunten,
het verpakken van meningen en partijpolitiek als zijnde de 100% waarheid etc. Het kabinet komt met een voorstel om per 1.1.2024 de accijns volledig te herstellen naar het niveau van voor april 2022. Maar er worden enkele maatregelen gestapeld. Voer voor rekenmeesters, beleidsambtenaren, belangenorganisaties, en woordvoerders in de 2^e Kamer.

	Accijns- verhoging	Indexering	BTW-effect	totaal
benzine	8,7	8	3,5	20,2
Diesel	5,6	5,5	2,3	13,4

*) plusminus bedragen in centen.

Het gaat niet alleen om een accijnsverhoging (herstel naar niveau voor 1.4.2022) maar ook om een inflatiecorrectie (wat eufemistisch een “indexering” genoemd  van 9,9%) en tot slot telt de BTW natuurlijk door over die verhogingen.

Tot zover de sommetjes die al redelijk complex worden en voor enige discussie vatbaar. Maar dan komt de politiek. Natuurlijk heeft dit pakket maatregelen effect op inkomen en bestedingen. Het kan leiden tot een flinke lastenverzwaring van honderden euro’s per jaar. Het raakt de lagere inkomens  en/of juist de middeninkomens, de Nederlander met een krappe beurs, de hardwerkende Nederlander etc. Bijna krokodillentranen  zou ik zeggen, er zijn relevantere issues en maatregelen denkbaar met grotere impact op inkomen,  op welvaart en welzijn van die Nederlander.  Er ontstaan grote weglekeffecten (mensen gaan over de grens tanken). Mensen worden in hun vrijheid aangetast, mobiliteit of meer nog de auto is een grondrecht, de auto als het middel bij uitstek voor de verwezenlijking van die vrijheid.

De auto is bijvoorbeeld het aangewezen middel voor woon-werk verkeer, voor sociale activiteiten (bezoek aan familie, vrienden, hulpbehoevenden, maar ook sport en recreatie). Dat geldt allemaal des te meer voor diegenen die in legere gebieden wonen, waar bijvoorbeeld OV er niet is, te weinig en te duur (hoe kwam dat ook alweer trouwens ?).
Bas  Jacobs (universiteit Tilburg) maakte al een grove calculatie. Als de hele verhoging wordt ingeslikt, kost dat de schatkist 1,2 miljard aan inkomsten. Daarvan komt 720 miljoen terecht bij   de 30% “rijksten” (30 % van de populatie),  125 miljoen bij de laagste inkomens (ook 30% van de bevolking), en zo’n 350 miljoen  bij “het midden” (40% van de populatie). Een logisch gevolg van het feit dat een brede ongerichte maatregel als deze onbedoelde effecten heeft, waaronder dus het weglekken van geld naar mensen waar de maatregel niet (primair) voor zou zijn bedoeld.

Je zou bijna veronderstellen  dat alle partijen hiermee een argument in handen hebben om de verhoging weg te stemmen, of serieus te amenderen. Er kan ook worden gezocht naar verzachting van de effecten. We compenseren de burger dan elders in de belastingsfeer  voor dit vervelende accijns-effect. Dat zou dan de zoveelste keer zijn dat we daar in den Haag alles gaan fiscaliseren. Elk voorstel, elke maatregel wordt vertaald in financiële termen: belastingdruk, compensatie,  inkomenspolitiek, correcties, regelgeving; waarbij de inhoud naar de achtergrond verschuift.  Of we gaan langs een andere route zorgen voor betere mobiliteit, maar dat is een project voor de lange termijn, en daar lopen we graag met een grote boog omheen. En passant kan nog iemand de klimaatknuppel in het hoenderhok gooien.  Moeten we niet alles met betrekking tot belastingen rondom de auto gaan bezien in het licht van betere en schonere mobiliteit ? Dat zou  het middel bij uitstek zijn om de hele discussie tot Sint Juttemis (of tot de formatie van een volgend kabinet) vooruit te schuiven. We gaan het zien. De suggestie om de verhoging af te blazen klinkt logisch en moet worden gezien in hert licht van de zo vurig gewenste profilering.  Nuchter bekeken zijn er betere maatregelen denkbaar om bepaalde groepen in hun inkomen tegemoet te komen.

Terug naar het grotere plaatje. Inmiddels is duidelijk dat we niet langer op de pof kunnen leven; er moer serieus worden bezuinigd en omgebogen. Logischerwijs heeft elke partij zijn wensen die moeten worden verzilverd; logisch dat daar beeldvorming, idealen,  compromissen om de hoek komen.  En het is dus logisch dat maatregelen pijn doen; overal worden belangen gediend of geschaad. De beelden van de eerste dag van de Algemene Beschouwingen en het vervolg stemmen niet vrolijk.  Vertrouwen in de politiek, geloofwaardigheid, en daadkracht  zijn “zwak” ontwikkeld. De zoektocht naar een nieuwe bestuurscultuur, naar visie en houvast en vertrouwen gaat door. De verkiezing later dit jaar wordt een belangrijke (maar dat zeggen we, terecht, bij elke verkiezing). Ondertussen wordt het accijnsverhaal weggestemd waarschijnlijk (een gelegenheidscombinatie van de rechtervleugel inclusief splinters plus de SP ?).

Ga lekker met de auto naar het stemlokaal met net nog die goedkopere brandstof, of neem de fiets, of ga te voet. Stem , hoe dan ook.

Hans Groenhuijsen, 21 september 2023, 11.15 h. (elk moment kan er iets veranderen in dit dossier).

Andere blogs over auto, politiek, fiscus etc., zie : https://www.hansgroenhuijsen.nl/category/4fields/automotive-en-mobiliteit/

. wekelijks mijn blog ontvangen ? Meld je aan  via “aanvraag artikelen” op https://www.hansgroenhuijsen.nl/inschrijven-kennisblogs/

. ©alle rechten voorbehouden Hans Groenhuijsen, 2023.

T                06-52 58 95 85
M              hans@hansgroenhuijsen.nl
I                 https://www.hansgroenhuijsen.nl
Link           https://www.linkedin.com/in/4fieldshansgroenhuijsen/