De stroom rapporten over het klimaat is eindeloos. Veel feiten en onderbouwing, scenario’s, waarschuwingen, alarmbellen, onzekerheden.  Rode draad is : we hebben een probleem.

Een sterke boodschap.

Soms vormen korte zinnen, oneliners,  een krachtige boodschap die blijft hangen. Altijd met het gevaar dat zo’n zin eindeloos wordt herhaald en aan betekenis verliest. Vooral de laatste paar jaar zijn we hier goed in. Corona rolde over ons heen en veroorzaakte een soort kettingreactie in economie, welvaart en welzijn. Het legde zwaktes bloot van een systeem dat zo solide leek. Er ontstond een hausse, een cumulatie van allerlei crises, elkaar opjagend en versterkend. We gingen het allemaal van de schrik systeemcrisis noemen. Of we vervingen het woord crisis door het woord transitie; dat klinkt vriendelijker, misschien ook wat magischer. En zo kwamen we uit op de mooie en veelzeggende uitspraken :

. er is geen sprake van een tijdperk van verandering, maar een verandering van tijdperk.
. we hebben niet te maken met een crisis (of een paar crises) in het systeem, maar een crisis van het systeem.
. deze tijden vragen om een fundamentele aanpak, een ingrijpende verandering : The Great Reset.

Een probleem ? een oplossing ?

Hoe dan ook, er is wel iets aan de hand. Op zijn minst ervaren we onrust, misschien een zekere mate van chaos, oude zekerheden lijken weggevallen. Daar kan je op verschillende manieren op reageren. De struisvogel-reactie is de kop in het zand, je ogen sluiten  compleet ontkennen. De relativeerder ziet het allemaal wel maar vindt het redelijk meevallen, weinig nieuws onder de zon. De paniekvogel of pessimist ziet het einde der tijden wel naderen. Een milde vorm daarvan is te zeggen dat het einde weliswaar nabij is, maar de redding ook; als we nu groots en fundamenteel ingrijpen dan is er nog een kans(je). De realistische optimist ziet grote problemen en urgentie maar gelooft in een mix van grotere en kleinere stappen in de goede richting met dus een redelijke (niet perfecte) oplossing. De doorgewinterde optimist denkt en gelooft in oplossingen, in ons herstellend vermogen, in de zegeningen van de wetenschap, en/of de markt en/of de technologie, van waaruit de oplossingen zich “als vanzelf” aan ons openbaren. Vele varianten zijn te bedenken op deze typologie.

Vrije wil of lotsbestemming ?

In extremen denkend, hebben we mensen (voluntaristen)  die geloven in de vrije wil, in de mogelijkheden om te veranderen en te verbeteren.  Daar tegenover staan de deterministen die denken dat alles vastligt, het systeem dwingend is,  de continuïteit van de geschiedenis ons geen ruimte laat. Je standpunt/overtuiging hierin bepaalt of je in beweging komt of achteroverleunt. In de echte wereld zullen veel mensen een beetje een mix vormen van deze twee typen. Iemand die gelooft dat alles al vastligt, zal niet per definitie vervallen in complete passiviteit. Hij/zij zal wel handelen maar slechts volgens een patroon waartoe hij is voorbestemd. De wereld hoeft ook niet per definitie ten onder te gaan volgens deze deterministen.

De overgang tussen oud en nieuw.

Het denken in crisis, chaos en transitie is eigenlijk een voorbeeld van systeemdenken.  We hebben een situatie die steeds vaker barsten en scheuren vertoont. Die blijven langere tijd nog onzichtbaar,
soms kleinere incidenten en soms hier en daar al een kleine aantasting van de fundamenten van een structuur of samenleving.  Geleidelijk worden  die veranderingen manifest, worden ze sterker, op een breder terrein, versterken ze elkaar. Dat leidt tot een punt waar je dus niet meer spreekt over een verandering binnen het systeem maar een verandering van het systeem. En zo kom je terecht in een overgangsfase, een transitie dus, naar een volgende nieuwe situatie. Die onrust in de oude situatie en zekere tijdens die transitie zorgen voor veel gedoe en onzekerheid. Een deel van de mensen (aanvankelijk een vrij kleine groep) zal die vernieuwing omarmen, vol op weg in die transitie naar een nieuwe tijd. Een deel zal wat blijven hangen in die transitie, en een deel zal zo snel mogelijk de zekerheid op willen zoeken, bij voorkeur terug naar hoe het was, de typisch conservatieve en licht romantische (romantiserende) route dus.

Snel of traag ? lineair of exponentieel ?

Het gaat snel  met die veranderingen ? Ja, maar het lastige is dat sommige problemen aanvankelijk heel klein zijn, vrijwel onzichtbaar blijven. Maar problemen worden groter, helaas niet lineair maar exponentieel (denk aan temperatuurstijging, zeespiegelstijging, verdwijnen van landbouwgrond, minder diversiteit in natuur etc.). De groei versnelt, tot voorbij het punt dat we nog terug kunnen, processen zijn onomkeerbaar geworden.

Urgentie leidt tot actie of niets doen.

Dat is een probleem met die urgentie. Voorspellingen over hoe erg het kan worden en hoe snel, worden direct in twijfel getrokken: het valt mee, hoe weet je dat zo zeker, we (of ze) vinden er wel wat op. Je hebt wel gelijk maar nu even niet. Ergens sluipt de berusting naar binnen, en passen we onze redenering aan: het probleem is onoplosbaar, we zijn al te laat dus we blijven doen wat we deden, wij hier willen wel maar zij daar niet. We hebben geen zin in al die oplossingen die vooral ook veel nadelen hebben, dus ontkennen we het probleem gewoon, gaan over tot de orde van de dag. Of we erkennen het probleem en de urgentie, roepen dat we het oprecht erkennen en bezig zijn met (in zekere zin symbolische) maatregelen en goede voornemens, en masseren onrust en schuldgevoel weg. En toch….het probleem is ernstig maar er gloort hoop; hoop dat we die temperatuurstijging ergens op of net onder de 2 graden houden. U voelt hem al aankomen : alleen als…… we stinkend ons best doen, doen wat we elkaar beloven.  “Today is the first day of the rest of planet’s life”.

Hans Groenhuijsen, 14 april 2022.

Komende weken verschijnen meer blogs over het klimaatvraagstuk.

. afbeelding : www.sonomanews.com
. Eerdere blogs over klimaat :  https://www.hansgroenhuijsen.nl/category/4fields/de-toekomst-een-betere-wereld
. Alle artikelen en blogs , zie: https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/
. wekelijks mijn blog ontvangen ? Meld je aan  via “aanvraag artikelen” op  
  https://www.hansgroenhuijsen.nl/inschrijven-kennisblogs/

. ©alle rechten voorbehouden Hans Groenhuijsen, 2022.

T                06-52 58 95 85
M              hans@hansgroenhuijsen.nl
I                 https://www.hansgroenhuijsen.nl
Link           https://www.linkedin.com/in/4fieldshansgroenhuijsen/