Trump de winnaar.
Met stijgende verbazing volgen we The Donald. Vaak gaat het over zijn stijl, zijn lompheid, vijandigheid. Zeker zo vaak gaat het over de inhoud (nou ja, wat daar voor doorgaat) van zijn uitspraken, de onhaalbaarheid ervan, de vernietigende uitwerking etc.
Het liefst zouden we collectief zeggen: You’re fired (zoals hij zelf altijd met groot genoegen riep tegen een afvaller in de talentenjacht op TV, “The apprentice”).
Los van de vraag of je het ergens eens bent met Trump, is de man niet helemaal gek. Gestoord ja, narcistisch ja, arrogant ja. Maar achter een (al dan niet bewust gebouwde) façade gaat een sluw mens schuil.
Op veel belangrijke thema’s, bijvoorbeeld de discussie over invoerbeperkingen en de dreigende handelsoorlog (met Europa, China, Canada etc.), volgt hij niet de in diplomatieke kringen geldende regels van de kunst. Trump lijkt, vanuit spel-theoretisch kader, geen groot aanhanger van dat mooie “win-win” model, die wijze les uit het prisoner’s dilemma. Dat dilemma wordt vaak gepresenteerd als een schaakbord met (slechts) 4 velden. Trump snapt dat schaakbord wel; lekker simpel bovendien, met 4 velden is het een stuk simpeler dan de 64 van het echte schaakbord.
Trump de simultaanschaker.
Sterker nog, hij lijkt onderhand een grootmeester in het simultaan schaken. Hij speelt op verschillende borden tegen verschillende tegenstanders. En per bord en zelfs per zet varieert hij:
bot – vriendelijk, coöperatief – egocentrisch, gericht op de maximale winst of toch die mooie win-win, waarheid versus leugen(meestal), beledigen-paaien, op de persoon spelen – focus op de zaak, imponeren- kleiner maken.
Hij paait zijn eigen achterban, bluft en overschreeuwt, zaait onzekerheid. Hij schudt de tweets en oneliners met groot gemak uit zijn mouw. En af en toe als het hem teveel wordt, gooit hij figuurlijk een schaakbord omver, veegt de stukken van het bord als een boos klein kind dat niet tegen zijn verlies kan. Soms zet hij gewoon een andere speler in: een toevallige minister, dochter of (schoon)zoon.
Om bij dat schaken te blijven: remise is een ondenkbare uitkomst voor Trump, het gaat om de volledige winst. En als er dan toch gas teruggenomen moet worden en een soort compromis in de maak is, zal hij het nog steeds verkopen als winst, als een gevolg van zijn wijsheid, van het lef om dingen bij de naam te noemen, het vermogen om de agenda van elke meeting te dicteren, en iedereen in de verdediging te jagen.
Het vervelende is natuurlijk dat het allemaal geen spelletje is. Internationale verhoudingen komen onder druk te staan, economisch kunnen de gevolgen sterk negatief zijn (zeker ook voor America First), grote issues (denk aan klimaatakkoord, Iran-akkoord, handelsverdragen) worden niet aangepakt of compleet abrupt van tafel geveegd.
Volgens die speltheorie (en dat prisoner’s dilemma) is vanuit eigen belang streven naar winstmaximalisatie uiteindelijk dodelijk. Beide partijen (gevangenen) doen dat en zo eindigen beiden in verlies (lose-lose dus als tegenhanger van win-win). Trump slaagt er voorlopig in om deze basisregel te ontwijken. Hij komt uit op winst en elke partij tegenover hem staat vrij snel op verlies.
How to manage Trump?
Alweer volgens de theorie kan je blijven hameren op het gemeenschappelijke belang, maar dat lijkt Trump eerder aan te zetten tot nog meer agressie en onredelijkheid. De VS stapte uit het klimaatakkoord. De NAVO werd door het slijk getrokken, werd de les gelezen (deels terecht overigens). Merkel, Stoltenberg, maar ook Macron en May werden in de hoek gezet.
Je kan meebuigen, hem hier en daar tegemoet komen met beloftes die hem in een goed daglicht plaatsen, en zijn populariteit ten goede komen; en vervolgens probeer je toch je eigen belangen veilig te stellen en op belangrijke punten te scoren. Denk aan o.a. Junker (voorzitter van de Europese Commissie) met enkele toch grotendeels symbolische toezeggingen aan Trump. Afwachten wat hier uiteindelijk wordt bereikt.
Je kan er vol in gaan. Vol gaan voor de winst en vooral voor de ondergang van de ander. Eens kijken of Junker, Tusk, Kim, Merkel etc. op deze manier via de confrontatie echt winst kunnen behalen.
Met het opleggen van importheffingen zitten we al aardig op deze weg. In de speltheorie heet dit “tit for tat”. Je begint coöperatief en daarna kopieer je telkens de houding van de ander (coöperatief, vijandig, terugslaan etc.), meestal uitlopend op harde confrontatie.
Je kopieert daarmee Trump’s voorlopig winnende aanpak: aanval is de beste verdediging, eigen belang is de beste raadgever.
Laatste optie is om het allemaal te laten sudderen en gaar koken. Het wachten is dan op het moment dat voor Trump de winst omslaat in verlies, hij in zijn eigen val trapt. Het ligt in veel dossiers voor de hand dat zoiets gebeurt, maar dat kan wel even duren. Tegen die tijd kan de schade al wel erg hoog zijn opgelopen, voor Amerika, voor Europa, voor de wereld.
augustus 2018.