Een tegengeluid.
Dat is altijd goed, houdt ons scherp, zet ons aan het denken. We hebben de tegengeluiden in soorten en maten. Er zijn stromingen die gewoon overal tegen zijn, die alles en iedereen wantrouwen, die overal complotten zien. Er zijn tegengeluiden op basis van feiten, kennis, wetenschap (of een verdraaide vorm daarvan). Er zijn altijd tegengeluiden vanuit onze identiteit, onze cultuur, met regelmatig een overdreven interpretatie daarvan, vol met beelden, symbolen, verheerlijking van hoe het ooit was (vaak een karikatuur), een beroep op de geschiedenis en op de continuïteit die daarin ligt opgesloten, een zelfverheerlijking en overtuiging dat zij juist die ene groep of wij met zijn allen de dragers zijn van al dat mooie hogere cultuurgoed. Bij alle discussie over economie en groei (of juist niet), lijkt het wel alsof de waarden die we zeggen zo te koesteren, een wereld op zich vormen, los van die economie. Terwijl vrijheid, democratie, menselijke waardigheid, gelijkheid, rechtsorde sterk zijn verweven met die economie.
Heeft u nog een mening ?
Er zijn die hardcore kapitalisten en believers in een 100% vrije markt als ordenend mechanisme, terwijl op de zegeningen daarvan wel wat valt af te dingen. Er zijn altijd burgers die roepen : een goed idee, maar nader onderzoek nodig, nieuwe feiten, nieuwe meningen. Er zijn mensen die het allemaal onzin vinden omdat ze graag doorgaan met wat ze altijd deden: schijt aan de buren, veel plezier voor die komende generaties. Soms echt overtuigd, zonder tegen beter weten in. (afbeelding 1972 Club van Rome).
Er zijn de aartsoptimisten die in technologie de grote redder zien (al dan niet in combinatie met dat marktdenken). Daarmee vaak en passant een goed excuus hebben om nu verder even niets te doen: Komt tijd, komt raad, technologie en het menselijk vernuft redden ons altijd.
Een variant is de Groene Groei : groei door selectief te innoveren en investeren in groei met een groene kleur. Hier zit een mogelijke paradox : we willen minder en efficiënter gebruik van energie en grondstoffen, maar daarvoor is groei (deels conventionele groei) nodig. Lastig daarbij is de voorwaarde, dat GDP wordt losgekoppeld van energie en gebruik van grondstoffen,”decoupling” dus. Maar we komen moeilijk los van die groei en “coupling”; meer efficiency, lagere kosten per eenheid etc. leiden tot nu toe altijd tot een “rebound effect” dus meer consumptie en minder decoupling. Zelfs bij recycling schuilt dit gevaar. Veel van het goede dat we doen (elektrisch rijden, zonnepanelen etc.) vraagt ook weer om meer energieverbruik en grondstoffen. Groei was (sinds de Club van Rome) vooral een kwestie van snelle bevolkingsgroei; na 2000 is die groei meer veroorzaakt door een groeiende en steeds welvarender middenklasse. Hier werd de economie een kwestie van “financialization” en diensten. Productie en vervuiling ging naar elders.
Er zijn mensen die de lat erg hoog leggen, dan constateren dat we dat dus nooit gaan halen, en dan concluderen dat het helemaal hopeloos is en we dus niks doen. Er zijn de pessimisten, die het somber inzien voor nu maar misschien nog ruimte zien op termijn, juist gedreven door die somberheid over het nu. Er zijn doorgewinterde pessimisten die het allemaal voor nu maar ook voor later niet zien zitten, onzeker zijn etc. en hun toevlucht zoeken in “rattenvangers van Hamelen” of, erger, in extremisme en ideologische verdwazing. (boek 1984 Lyndon Larouche).
Er zijn mensen die geloven in “degrowth” (ontgroeien is een raar woord), radicale verandering dus, met andere doelen dan dat groei-dogma. Er zijn de crisisbestrijders die stellen dat we nu even vol gas moeten geven, groei moeten versnellen om door de systeemcrisis te komen, waarna ons het grote Walhalla wacht.
Selectieve waarneming.
Om onze standpunten te onderbouwen, shoppen we vaak selectief in de kennis en informatie die voor handen is. Zie je wel, de uitstoot van CO2 hier neemt al af, we kunnen groeien zonder toename van die uitstoot. Vergetend dat we deels die uitstoot verplaatsen naar de rest van de wereld(en daarmee blijft het dus ook ons probleem).En ten onrechte wordt hier het probleem dat we hebben, gereduceerd tot een CO2 issue. Er is meer aan de hand dan die CO2, zie stikstof, biodiversiteit, uitputting etc. De conclusie (stelling) dat groei juist de oplossing biedt, vraagt dan ook om nuancering. Er wordt verondersteld dat groei eigenlijk alleen maar een heilzame werking heeft. Bewijs daarvoor ligt in de feiten : groeiende wereldbevolking, betere gezondheid, minder kindersterfte, beter onderwijs, hogere levensverwachting, meer welvaart en welzijn(?). Goed, dat tegengeluid, tegenover de doemdenkers, de azijnpissers. Maar er zijn daartegenover veel data die een andere kant uitwijzen, selectief winkelen in de overdaad aan cijfers en grafiekjes is nog OK, er je 100% eigen gelijk aan ontlenen is te kort door bocht. Dat veel dingen goed gaan levert niet (in alle gevallen) het bewijs dat GROEI daarbij het wondermiddel, de ultieme drijvende kracht is, en sluit uiteraard niet uit dat er ook heel veel fout gaat.
How to lie with statistics.
Nog een aardige rekentruc als je gaat goochelen met absolute en relatieve getallen. Relatief gezien kan bijvoorbeeld de uitstoot van CO2 t.o.v. het GDP afnemen; anders gezegd het GDP of de welvaart groeit, de CO2 uitstoot groeit ook maar minder hard dan die welvaart. Mooi, een eerste stap, maar zo komen we er niet. De CO2 uitstoot moet in absolute zin naar beneden, en daarbij moeten we ook nog eens bedenken hoe we oude vervuiling wegwerken. Je kunt positief doen over de relatieve daling in bijvoorbeeld CO2 per wereldburger, maar daarmee ga je voorbij aan de explosieve groei van de bevolking (in mijn leven van 2,8 miljard in1956 naar nu 8 miljard) dus in absolute zin een flinke toename.
Hetzelfde speelt met de hoeveelheid grondstoffen; ook hier kan je zien wat je wilt zien. We hebben steeds minder grondstoffen nodig om de dingen te maken die we denken nodig te hebben. Bekend voorbeeld is de smart phone die een complete collectie aan oude apparaten vervangt(camera, telefoontoestel, rekenmachine, PC, CD-speler etc.).Waar op zich, maar ook voor de slimme telefoon hebben we grondstoffen nodig (het bekende verhaal, zeldzame metalen, lastig om te delven etc.). En juist omdat die smart phone zo smart en licht en relatief goedkoop is, willen we er meer dan 1, willen we elke 2 jaar een nieuwe, en willen bij wijze van spreken 8 miljard mensen dat ding. Nog een voorbeeld : de auto. Zo’n 40 jaar geleden woog een aardig middenklassertje minder dan 1000 kg. Nu gaan we ver over de 1500 kg. heen, richting 2000 en zelfs 2500 kg. Het aantal auto’s ging van 400 mln. wereldwijd naar zo’n 1,3 miljard in 2022 (voor Nederland van 4 naar 8 mln.)
Tot slot.
Groei, heel lang een vanzelfsprekendheid, en altijd de motor van welvaart en welzijn. Maar naast de zegeningen, namen ook de negatieve kanten van die groei toe. Dat brengt ons in een lastige paradoxale situatie. We zijn verslaafd aan groei maar willen de negatieve kanten ervan natuurlijk reduceren. We zijn niet of nauwelijks bereid tot “minder” maar hooguit tot “een beetje anders”.
Om de wereld beter te maken, hebben we groei nodig (althans), waarmee die groei zowel de kwaal als het medicijn is.
Hans Groenhuijsen, 17 oktober 2022.
Wat andere blogs:
https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/probleem-en-systeem-oplossing-en-verlossing/
https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/klimaat-energie-mobiliteit-alles-heeft-met-alles-te-maken/
https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/over-autos-en-koeien-over-co2-en-n2/
https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/stikstof-ga-je-mee-trekkers-kiekn/
. Alle artikelen en blogs , zie: https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/
. wekelijks mijn blog ontvangen ? Meld je aan via “aanvraag artikelen” op
https://www.hansgroenhuijsen.nl/inschrijven-kennisblogs/
. ©alle rechten voorbehouden Hans Groenhuijsen, 2022.
T 06-52 58 95 85
M hans@hansgroenhuijsen.nl
I https://www.hansgroenhuijsen.nl
Link https://www.linkedin.com/in/4fieldshansgroenhuijsen/