We moeten onderhand wel aan de slag. Er zijn veel uitdagingen en problemen. Maar wat dan en hoe ?  Dat is al een probleem op zich.

2 bakken : eentje met crises en problemen, en eentje met oplossingen.

Inderdaad, 2 bakken, maar er is niet of nauwelijks een verband tussen de ene en de andere.
We hebben een vage notie van een probleem, doen iets (dat nauwelijks een oplossing  in zich heeft), rommelen en meten, en stellen bij; altijd heel verstandig: evalueren en bijstellen, (meestal uitstellen en een volgende doodlopende weg inschieten), voortschrijdend inzicht, beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald, en nog wat tegeltjeswijsheden. Onze perceptie is dat we terecht zijn gekomen in een complex van crises.We kennen het rijtje wel: Klimaat, vervuiling, oorlog, energie, stikstof, biodiversiteit. En dan hadden we nog een lijstje met onderwerpen: ongelijke verdeling van welvaart, armoede in de wereld, honger, spanningen en conflicten welke zijn ingegeven door religie, politieke overtuiging, etnische of economische verschillen. Deels dus issues in de waan van de dag (maar niet minder serieus) en deels problemen met een hoge mate van continuïteit en moeilijk oplosbaar (maar ook ernstig).

Bij het begin beginnen.

Waar moeten we beginnen ? Simpele constatering is dat we met de aanpak van problemen veel eerder hadden moeten beginnen; hoe langer je wacht, des te groter worden problemen, des te duurder de oplossingen. Soms naderen we het Point of no Return; Voorbij een bepaald punt wordt een probleem onoplosbaar, is er een proces in gang gezet dat niet meer is te stoppen.
We zijn wel goed in bezweringsformules. Ernstig kijkend vallen dan termen als buitengewoon complex, samenhang, structuur, systeem, “geen verandering binnen het systeem maar VAN het systeem”. Het ”voordeel” van het gebruik van deze termen is dat het lijkt alsof we zeer doordacht bezig met die problemen en met de oplossing ervan; terwijl het voor een belangrijk deel ritueel is. En in andere gevallen  zijn die termen een mooi excuus om op de handen te gaan zitten; we trekken de conclusie dat oplossingen vrijwel onmogelijk zijn (of hoe dan ook schijn of onnodig), en gaan weer dapper voorwaarts.

We moeten veranderen gaan veranderen.

En daar waar dan een bijna onontwarbare kluwen van problemen is ontstaan, spreken we van een structuurcrisis. En dat vraagt, natuurlijk, om een systeemoplossing.
Dat klinkt heel intelligent en wijs. We geven er nog wat voorbeelden bij.  We kunnen probleem A alleen maar oplossen als we eerst probleem B oplossen, als we X doen dan vergroot dat alleen maar weer probleem Y etc. Voordat je het weet, redeneer je in cirkels en in een web van wederzijds afhankelijkheden.  We zijn het wel zo’n beetje over eens dat we niet gewoon kunnen doorgaan. Maar we zoeken zelf, logischerwijs, de oplossingen graag veraf (de politiek, Brussel, de buurman, de “rijken”), rommelen een beetje in de gereedschapskost met bestaande oplossingen. We blijven denken dat we kunnen veranderen zoals we altijd veranderden, kleine stapjes, beetje politiek en een beetje |(of veel) markt. We moeten (onze manier van) het veranderen, veranderen. Ja ja dus. Ander spel, andere spelers, andere spelregels. We worstelen met keuzes. Moeten we in die verandering grote of kleine stappen zetten, sturen op verandering binnen of van het systeem ? Moeten we echt gaan minderen of gewoon anders gaan leven ? Levert dat voldoende op of verleggen we het probleem alleen maar ?  Sturen we op grote doorbraakinnovaties of op kleine aanpassingen ? Gaat dat snel genoeg ? En werken die echt of moeten we acceptatie van innovatie pushen of afdwingen ?
Is technische innovatie genoeg of moeten we sociale innovatie, innovatie van de innovatie, systeeminnovatie, innovatie van de mens zelf gaan oppakken (afbeelding www.kaapz.nl)

De rituele regendans. *1)

Dat we de wereld als een , zij het wat chaotische, structuur kunnen beschrijven is niet nieuw. Dat alles met alles samenhangt, is ook een redelijke open deur. Dat we alle problemen en (halve) oplossingen in zo’n systeem een plaats geven is ook een bekende hogere kunst. Maar dan ? Dan brandt de strijd weer los langs al die scheidslijnen die we al noemden. In een volle en complexe wereld zal elke actie/maatregel ergens ongewenste effecten hebben. De politiek lijkt niet in staat om hiermee om te gaan, blijft in de oude wereld hangen, wordt gewantrouwd. En zo komen we tot formuleringen en compromissen met een hoog ritueel gehalte. Vervolgens zetten we stapjes, altijd te weinig en te traag, kijken in de afgrond maar roepen dat we toch goed bezig zijn;  dat geeft een goed gevoel, is geruststellend. We stribbelen niet langer tegen, maar we deinen mee in een min of meer goede richting; we stribbelen vooral mee.
1) “Most corporate planning is like a ritual rain dance. It has no effect on the weather, but those who engage in it think it does. Much of the advice and instruction is directed at improving the dancing, not the weather” – Russel L. Ackoff

Vergezichten en pay offs.

Ik noem er een paar ; die Wende, the Great Reset(World Economic Forum), Degrowth. Grote gebaren, waarbij we meer of minder moeten inleveren voor een uiteindelijk betere wereld (of überhaupt nog een wereld).  We zijn gewend geraakt aan “niet meer maar minder”, niet consu”meren” maar consu”minderen” , geen groei maar krimp (degrowth) van materiele welvaart nu naar welzijn op termijn. We zijn ook goed bezig hier, terwijl we (dus Wij  en niet alleen Zij daar) elders in de wereld er nog steeds een rommeltje van maken : wij reduceren uitstoot van CO2, maar aan de andere kant van de wereld is het nog een smeerboel; daar zijn ze “net” begonnen met een inhaalrace om ons te evenaren, waarbij wij met dat beruchte uitbesteden en offshoring ons probleem letterlijk verschoven naar de ander en we wassen onze handen in onschuld.

Tot slot.

We moeten veranderen en het veranderen zelf veranderen, een dubbele uitdaging. Soms lijken we elkaars vijand, staan tegenover elkaar, vergroten de verschillen. Soms zijn we als mensheid onze eigen vijand : wij zelf vormen een bedreiging voor de wereld, wij zelf vormen het probleem, wij zelf staan oplossingen vaak in de weg. Ik denk even aan dat mooie Nederland.
. “Buiten huilt de wind om het huis, maar de kachel staat te snorren op 4”: niet lang meer en bovendien erg vervuilend  met die steenkolen toen  (lied 1948 van Kooten en de Bie)
. Dat  mooie land achter de dijken (daar komt het water….)
. Nederland herrijst: welvaart, groei en rokende schoorstenen (nu stagnatie en rokende schoorstenen zijn uit den boze)
. dat prachtige platteland, de weidse blik, dat prachtige vee (hoe lang nog ?).

Hans Groenhuijsen, 8 oktober 2022.

Wat andere blogs:

https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/over-klimaatprofeten-doemdenkers-dagdromers-believers-en-ontkenners/

https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/klimaat-energie-mobiliteit-alles-heeft-met-alles-te-maken/

https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/over-autos-en-koeien-over-co2-en-n2/

https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/stikstof-ga-je-mee-trekkers-kiekn/

 

 . Alle artikelen en blogs , zie: https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/

. wekelijks mijn blog ontvangen ? Meld je aan  via “aanvraag artikelen” op  
  https://www.hansgroenhuijsen.nl/inschrijven-kennisblogs/

. ©alle rechten voorbehouden Hans Groenhuijsen, 2022.

T                06-52 58 95 85
M              hans@hansgroenhuijsen.nl
I                 https://www.hansgroenhuijsen.nl
Link           https://www.linkedin.com/in/4fieldshansgroenhuijsen/