Probleem ?
Dus niet politiek en klimaat of de politiek over het klimaat. Maar het klimaat in en rondom de politiek. Van alles wordt een probleem genoemd, vaak een probleem met hoge urgentie en van groot belang. Afgemeten aan de hoeveelheid luchtverplaatsing over zo’n urgent probleem, de hoeveelheid digitaal verkeer (zie het mobielgebruik in de kamer en in vak K??), de hoeveelheid media-aandacht etc. is iets al snel een megaprobleem. Komt nog bij de profileringsdrang van politici, het maatschappelijk middenveld, de lobbyisten. Wat staat ons te wachten in het “post 15 maart” tijdperk ?
Hoezo, een probleem ?
In de discussies en wolk van aandacht wordt al snel de vraag gesteld : wat is dan het probleem ? of nog mooier : is er wel een probleem ? Goeie vragen natuurlijk , ware het niet dat (ook) deze vragen worden gesteld om een discussie op te stoken of juist weg te masseren, om jezelf een status aan te meten van oneindige wijsheid (goeie vragen, scherpe analyse), om een probleem te herdefiniëren op een manier die wel lekker bekt maar voorbij gaat aan de kern van de zaak. En als we het dan al eens zijn over het bestaan van een probleem, van dat ene specifieke probleem , begint het pas echt. Is het probleem urgent , komt het probleem ons politiek gezien goed uit, is het probleem oplosbaar (en hoe snel, tegen welke kosten, en wat zijn de baten), wat vindt “het veld” er van ? is er draagvlak binnen de coalitie, binnen de fracties, moeten we steun halen bij andere partijen ? hebben we het probleem nu echt scherp ? of is het wenselijk om hierover uitgebreid advies te vragen (de vaste organen, de gespecialiseerde adviseurs, kwartiermakers, bemiddelaars, klankbordgroepen, stuurgroepen, “tafels”, “stoelen” en ander meubilair) ? Hoe gaan we dit framen, mooi vertellen, wanneer gaan we hiermee aan de slag ? Hoeveel rapporten gaan we schrijven volgens de bekende reeks these-antithese-synthese maar dan in een cirkel ronddraaiend en telkens met de conclusie “nader onderzoek nodig” ?
Oplossen.
Willen we een probleem echt oplossen ? zorgen dat het beter wordt, of willen we het letterlijk oplossen in warm water, laten verdwijnen ? of willen we het alleen maar wat managen, wat masseren, met mooie vergezichten (of juist visieloos volgens het MR-recept), voor elk wat wils, met beloftes over het reduceren van complexiteit, het oplossen in samenhang en binnen de contouren van….. Willen we wetten en regels, convenanten, mooie intenties, vertrekpunten, agenda’s, draagvlakken ? Het mag verbazen dat er af en toe nog iets gewoon soepel loopt. En het kan niet verbazen dat hier al langer grote irritaties over ontstaan, frustraties, woede. Die energie kwam naar buiten, niet voor het eerst, in de afgelopen weken en maanden en vond zijn weg in de verkiezingen.
Het trieste is dat problemen die op zich oplosbaar zijn/waren, worden opgeblazen met allerlei andere vraagstukken, met benepen belangen. Een oplosbaar probleem wordt daarmee vrijwel onoplosbaar, tenzij we boterzachte keuzes en geitenpaadjes als oplossing wensen te zien. Het echte probleem en vooral het oplossen daarvan wordt overschaduwd door een probleem van een andere orde: hoe vertellen we het, hoe communiceren we hierover, hoe komen we hier mee weg. En eenmaal op deze route moeten we alle zeilen bijzetten om de dan inmiddels ontstane boosheid en ongenoegens wat te mitigeren. Juist het afgelopen jaar speelde dit : de arrogantie vanuit den Haag (althans ervaren als zodanig), het neerbuigende, het nogal technocratisch blijven duwen en praten in termen van verbieden en gebieden, met soms wat verleiding en vleierij. Aan de ene kant ontbreekt het grote verhaal (weer dat rotwoord “visie”) , en aan de andere kant slaan we op microniveau in de connectie met de echte wereld (zij daar buiten) de plank mis. Veel mensen zullen er niet van gediend zijn maar het zou goed zijn als er wel een verhaal, een overtuiging, is : over individu en collectief, over de “harde” economische kant en het bredere maatschappelijk belang, over de spanning tussen ons hier en miljarden mensen elders, over de spanning tussen ruim 8 miljard mensen en een aardbol en een ecologisch systeem, over de spanning tussen deze generatie en latere generaties.
Is er een leven na BBB of met BBB ?
Het is een ouderwetse bijna romantische gedachte dat je met praten, respect, en zuivere intenties een eind kunt komen. Grote problemen zijn niet zo maar weg. Maar de mega-overwinning van BBB kan wel eens heilzaam werken, het ijs doen breken. De vraagstukken die er waren zijn er nog steeds. BBB is dan de trigger, de katalysator voor beweging in moeilijke dossiers, zoals stikstof. Het kabinet kan de nieuwe constellatie negeren en strak vast blijven houden aan het ingezette beleid. VVD en CDA waren al wat rekkelijk voor de verkiezingen, en kunnen het 15 maart-signaal lastig naast zich neerleggen; D66 was/is vasthoudender maar zetelverlies ook hier maakt de positie kwetsbaarder en maakt het voor de coalitie nog weer lastiger om meerderheden te ontwikkelen in de 1e Kamer. BBB kan verblind raken door de overwinning en met bijna 19% van de stemmen denken dat ze een absolute meerderheid hebben en 100% kunnen blijven vasthouden aan enkele thema’s en eigen keuzes (stikstof is dan een belangrijke). De vraag is ook of BBB kan en durft te bewegen in een standpunt dat zo verbonden is met de identiteit van de partij en van haar achterban.
De bal ligt ondertussen in de provincies, binnen het kabinet en de coalitie, in de (nieuwe) 1e Kamer, en bij betrokken partijen. Als het stikstofprobleem wordt ontkend, of wordt erkend maar onbespreekbaar is, dan ligt er een probleem. Dat schiet allemaal niet op natuurlijk. Redelijkheid en respect en oog voor het algemeen belang kunnen een opening bieden. Zonder dat kabinet of BBB (of andere partijen) zichzelf hoeven te verloochenen (en die spreekwoordelijke meloen moeten doorslikken van Gert Jan Seegers), is er variatie denkbaar. Dat kan via de tijdsdimensie (langzamer, wat later), via de ruimtelijke dimensie (hoeveel natuurgebieden, hoeveel hectare landbouwgrond), via de kassa (adequate uitkoopsommen etc.), via de alternatieven (waar kunnen we verder reduceren, andere business modellen, innovatie) , via de route van communicatie (uitleg, toon, stijl, dialoog). De rechter heeft een sterke positie, maar zal in de praktijk moeilijk kunnen en willen afdwingen. En we hebben natuurlijk Brussel dat meekijkt.
De hand aan de ploeg.
Aan de slag dus. Oude partijen zien dat het stikstofdossier wordt aangepakt, en mogen met recht zeggen dat nieuwe verhoudingen noopten tot een andere route. BBB kan in zekere zin victorie kraaien, claimen dat zij het onderwerp echt hebben geagendeerd, een brug hebben geslagen, onvrede hebben gekanaliseerd, en bijdragen aan een oplossing.
Waarom niet ? Conservatisme, misplaatste trots en arrogantie en angst voor volgende verkiezingen (of de stille hoop dat BBB zal wegglijden en de coalitie herstelt, droom zacht) bij het kabinet en de coalitiepartijen. Bij BBB risico van hoogmoed, overschatting van de eigen kracht, onderschatting van de spelregels rondom formatie, macht en invloed, angst dat een belangrijk eigen thema “stikstof” (ook als markeringspunt in de relatie tot kiezers en boeren) eigenlijk te snel wordt opgelost mede door concessies vanuit de eigen club. Dat “dwingt” BBB des te meer om ook op andere punten duidelijk positie te kiezen; iets dat de partij bij volgende verkiezingen eerder potentieel voordeel biedt dan nadeel lijkt mij. Het beeld van BBB als een soort”one issue”partij met een afgetekende aanhang op basis van onvrede en boosheid verandert dan. Acceptatie neemt verder toe (dat bekende en stoffige Salonfähig), draagvlak en kiezerspotentieel worden sterker (zonder de aanhangers van het eerste uur te vervreemden), het profiel wordt breder naar andere thema’s, en de harde polarisatie(wij-zij, stad-platteland etc.) kan naar de achtergrond.
Goed, we hadden en hebben dus twee problemen, het fundamentele probleem van te weinig probleemoplossend vermogen van de (Haagse) politiek; een belangrijk element in het breed gedragen ongenoegen over die politiek. Dat blijft gedoe; en de positie van BBB, de optie om vanuit een sterke positie een brug te slaan tussen oude en nieuwe politiek, om te gaan met een nieuwe politieke en maatschappelijke realiteit; daar kan de komende weken/maanden alvast aan worden gewerkt.
Hans Groenhuijsen, 21 maart 2023.
.afbeelding : www.omdenken.nl.
.Alle artikelen en blogs , zie: https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/
. wekelijks mijn blog ontvangen ? Meld je aan via “aanvraag artikelen” op
https://www.hansgroenhuijsen.nl/inschrijven-kennisblogs/
. ©alle rechten voorbehouden Hans Groenhuijsen, 2023.
T 06-52 58 95 85
M hans@hansgroenhuijsen.nl
I https://www.hansgroenhuijsen.nl
Link https://www.linkedin.com/in/4fieldshansgroenhuijsen/
Andere blog in relatie tot dit onderwerp:
https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/stikstof-ga-je-mee-trekkers-kiekn/
https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/over-autos-en-koeien-over-co2-en-n2/
https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/over-tipping-points-en-kantelpunten-droom-of-nachtmerrie/
https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/overheid-en-markt-daar-moeten-we-het-maar-mee-doen/
https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/panacee-all-in-one-solution/
https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/to-grow-or-not-to-grow-that-is-the-question/
https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/probleem-en-systeem-oplossing-en-verlossing/