tipping points.

Bij tipping points of kantelpunten denken we aan een ontwikkeling die nog al onzichtbaar en klein begint, dan aanzwelt, groter wordt, en niet meer te stoppen, voorbij dat kantelpunt dus. Tipping point is ook een term die we steeds vaker zien als het gaat om klimaatverandering. We hebben het dan over de momenten waarop het klimaat drastisch en onomkeerbaar verandert. Algemener : een tipping point is het punt in een proces of systeem waar voorbij een significante en
niet omkeerbare verandering plaats vindt. De truc, of de ellende, zit hem in dat significante, het onomkeerbare, die versnelling, het exponentiële. Dat maakt de verandering onvoorspelbaar en met name onvoorstelbaar. Ons brein  is niet zo ingesteld op die exponentiele versnelling, hooguit op lineaire versnelling.

Dat zien we dus terug in discussies over klimaat, temperatuurstijging, zeespiegelstijging etc. We roepen dat het allemaal wel meevalt, denken dat ook oprecht. Maar de werkelijkheid is een andere. De versnelling is moeilijk, maar ook dat onomkeerbare.  Dat leidt ertoe dat we al snel denken dat 2 of 3 graden hogere temperatuur  best wel meevalt. Wat we niet zien  of (bewust of onbewust) ontkennen is 1) dat het veel is 2) dat het allerlei andere ontwikkelingen/veranderingen triggert 3) dat het steeds sneller en ingrijpender gaat 4) dat er geen weg terug is. Bij dat laatste punt : een flinke temperatuurstijging maakt meer kapot dan je lief is, en herstel is (vrijwel) onmogelijk, als we er al in zouden slagen om die temperatuurstijging terug te schroeven.
Los van alle details : denk eens aan het smelten van de ijskap. Dat leidt tot de dooi van grote permafrostgebieden, andere stromen in de oceanen, een compleet ander weerbeeld (temperatuur, wind, neerslag), droogte, verandering in vegetatie, in leefbaarheid van bepaalde gebieden, in biodiversiteit. (zie bijvoorbeeld www.tippingpoints.info).

Wat kunnen we doen ? een scenario is dat we met nieuwe technologie ingrijpen in onze atmosfeer, in broeikaseffect, temperatuur of neerslag of wind etc.  Dat klinkt mooi maar je kan ook veronderstellen dat tegengestelde belangen ontstaan, alle reden voor conflicten e.d. Wat we ook kunnen proberen is deze ‘tipping point redenering” positief gaan inzetten bij het te lijf gaan van het klimaatprobleem. Betrekkelijk kleine maatregelen hebben effect, waaieren verder uit en vergroten het effect verder,  zelfs tot en met een systeemverandering. Dagdromerij ? misschien, maar we kunnen veel, vaak slechte dingen maar gelukkig ook goede dingen. Het is maar een idee.

 Het schaakspel.
1500 jaar geleden, bedacht de wijze Sessa voor zijn koning Sheram het schaakspel. De Koning was zo enthousiast over het spel dat het kon dienen als een zinnebeeld van levenswijsheid en ontspanning. De koning beloofde de wijze Sessa een beloning, die hij zelf mocht uitzoeken. Sessa wilde een bewijs van bescheidenheid geven. Dat dachten tenminste de ambtenaren. De wens was op het eerste veld één graankorrel, op het 2e veld twee, 3e veld vier, 4e veld acht, telkens verdubbeld tot en met het 64e veld. Hij werd hartelijk uitgelachen en de koning was verstoord over de bescheidenheid. Maar nu komt het, de computer kan het tegenwoordig in 0,36 seconden uitrekenen. Op het 64e veld zijn dat namelijk 18.446.744.073.707.551.615 graankorrels (ruim 18 triljoen dus), ongeveer 50 kubieke kilometer aan rijst.

De Amsterdam Arena.
Stel, je zit in de bovenste ring van de Amsterdam ArenA. Op de middenstip valt een waterdruppel. Iedere seconde verdubbelt de hoeveelheid water zich. Na een seconde zijn er dus twee druppels, na twee seconden vier, na drie seconden acht, enzovoorts. Na hoeveel minuten is het stadion helemaal ondergelopen? Veel mensen zijn geneigd te denken in dagen of zelfs weken, maar de werkelijkheid is dat je al na 45 minuten niet meer naar adem kunt happen. Niet alleen gaat exponentiële groei dus razendsnel, het heeft bovendien een verraderlijke eigenschap. Slechts één seconde voordat je onder water staat, is het stadion in het bovengenoemde voorbeeld nog maar tot de helft gevuld.

Ondertussen in het bedrijfsleven….
Overal zien we dit waarnemingsprobleem opduiken. Situaties die rustig lijken, gaan bewegen. Ogenschijnlijk kleine veranderingen worden groot en snel. Het brein van een individuele mens heeft daar al moeite mee. Maar het collectieve brein van een bedrijf kan zo maar falen. Er zit teveel vast in oude patronen, in veronderstellingen dat verandering rustig en geleidelijk verloopt. Of nog erger, vanuit een zekere arrogantie denken bedrijven vaak dat zij degenen zijn die heer en meester zijn over verandering en de markt of de wereld maar heeft te volgen. We weten inmiddels wel beter. We zijn gewend geraakt (denken we) aan disruptie, aan “paradigma verschuivingen” . Of denken we nog steeds dat we als meesters van het universum zelf 100% aan het stuur zitten ?

Succes met kantelen.

Hans Groenhuijsen, 23 februari 2022.

. Blogs over klimaat : https://www.hansgroenhuijsen.nl/category/4fields/de-toekomst-een-betere-wereld/
. Alle artikelen en blogs , zie: https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/
. Wil je in het vervolg wekelijks mijn blog ontvangen ? Meld je aan  via “aanvraag artikelen” op  
  https://www.hansgroenhuijsen.nl/inschrijven-kennisblogs/
. ©alle rechten voorbehouden Hans Groenhuijsen, 2022.

Bronnen:
. https://www.twelloseschaakclub.nl/jeugdschakengraan.html
. https://news.sap.com/netherlands/2016/10/de-wereld-verandert-exponentieel-maar-hoe-snel-is-dat-eigenlijk/

T                06-52 58 95 85
M              hans@hansgroenhuijsen.nl
I                 https://www.hansgroenhuijsen.nl
Link           https://www.linkedin.com/in/4fieldshansgroenhuijsen/