Gaan ondernemers Nederland redden ?

1672 was het Rampjaar : redeloos (het volk), radeloos (de regering) en reddeloos (het land); het kostte de gebroeders de Witt hun kop. Zo erg zal 2021 niet worden, maar de vraag is wel wie het vaderland gaat redden, 350 jaar na dat rampjaar. Velen zijn geroepen en weinigen zijn uitverkoren. Maar het lijkt er meer op dat velen zichzelf hebben  geroepen en tot hun verbazing niet op het schild worden gehesen. Daar behoren af en toe ondernemers toe, individueel of als groep.

Over de aanpak van Corona kunnen we een bibliotheek volschrijven. Over het falen van de overheid wordt telkens weer een boek(je) geopend, en iedere keer komen  de hele en halve excuses,  de gedeelde schuld (kabinet, kamer, samenleving…), de goede voornemens  en de wijze lessen (of in bullshit bingo-termen : the lessons learned). ZE maken er een potje van daar in den Haag. De vraag is of we veel verder komen dan het uiten van kritiek. Een mening geven, daarover een discussie voeren, lijkt bijna te veel gevraagd.

Maar gelukkig, de redding is nabij. Daar is de markt, daar zijn de ondernemers. We kennen de uitspraken wel. “Weet je wat jij moet doen….” Of “wat ze daar in den Haag nu eens moeten begrijpen…”en dan volgt een stroom goedbedoelde quasi-adviezen. Wacht trouwens even: die markt, daar waren we toch een beetje klaar mee ? Die marktwerking was en is toch te ver doorgeschoten ?  Die markt  faalt toch als het gaat om de balans tussen korte en lange termijn (onze kinderen….), tussen “wij en zij daar” , tussen hier (dat hele kleine stukje aarde) en daar (vooral ver weg)
Ondernemers ? Zeker, we hebben ze nodig, ze zijn een logisch onderdeel van dat hele fragiele bouwwerk, dat we samenleving noemen. Terecht heeft de overheid in 2020 gekozen voor steun.
Wat woog en weegt het zwaarste ? Op zich gezonde bedrijven door de crisis heen sturen, gewoon verstand-op-nul alles en iedereen overeind houden, werkgelegenheid behouden, koopkracht en welvaart stutten ? De Corona-teller staat ergens boven de 60 miljard (and still counting).  Prima om ondernemers aan het woord te laten (en veel andere onderdrukte minderheden en belangengroepen), ze te betrekken bij wat we moeten doen en hoe. En begrijpelijk dat ze individueel en als groep de (hun) belangen benoemen en vertegenwoordigen. Maar daar waar dit ontaardt in benepen visies, egocentrisme,  de roep om nog meer geld, en de overtuiging dat juist zij  (die ene sector of beroepsgroep) onmisbaar zijn en de wijsheid in pacht hebben,  daar wordt dat probleem tussen samenleving en overheid wat duidelijker.  Kritiek is prima, graag veel en hard. Maar boosheid en frustraties de vrije loop laten is misschien menselijk maar niet erg constructief.

De overheid is geen ondernemer.
Die overheid is geen ondernemer (hoewel sommigen in hun denken al redelijk op weg waren), zit niet in de veronderstelde heilzame werking van vraag en aanbod plus boter bij de vis.  De overheid is bezig met wetten en regels, met de afweging van belangen, met het politiek gedreven balanceren van kosten en baten, van belangen en middelen. Dat is en blijft een taai proces met veel fouten: stomme regels, niet gelet op doelen/uitvoerbaarheid/effecten en realisatie, micro-management. Democratie leidt tot discussie en strijd, tot compromissen, tot beïnvloeding vanuit de samenleving (inderdaad ook die belangengroepen, de ondernemers etc.).  Veel mensen die een beroep doen op de overheid zijn vervolgens boos en verongelijkt, bijten de hand die hen  voedt.
Eerst vragen om regels, steun, luisteren naar de samenleving en belangengroepen; vervolgens zeuren dat er teveel regels zijn, juist jij te weinig krijgt, niet wordt gehoord.

Het lijkt er vaak op dat ondernemers (en boeren, burgers en buitenlui) onze complexe wereld, onze samenleving reduceren tot hun eigen postzegel. Bij menig ondernemer is onze samenleving  gewoon “de economie”,  en die staat gelijk aan de ondernemer. Dus als we nu DE ondernemer redden, dan redden we de samenleving. En nu we toch bezig zijn, laat de politiek en het besturen van dit land en het oplossen van de crisis even over aan de ondernemers. Die gaan even bij elkaar zitten met een handjevol slimme ambtenaren misschien, zij maken samen een actielijstje en de klus is geklaard. Het moet nog maar eens worden opgemerkt. Er gaat bij de overheid heel veel fout, maar de markt of het bedrijfsleven gaat ook niet vrijuit. Ook bij bedrijven wordt geblunderd, ontbreekt het regelmatig aan visie en sturing, wordt debat in de kiem gesmoord, is eigenbelang regelmatig de maat der dingen.

Corona  en ondernemen.
Zo wordt Corona naar keuze gereduceerd tot een zorgverhaal, een simpele logistieke operatie, een eenvoudige economische rekensom, of een kwestie van effectieve communicatie. Een probleem met Corona (en met veel vraagstukken op het bord van de politiek) is dat het een veelkoppig monster is : het raakt aan allerlei vraagstukken  en belangen, en de weging daarvan is een puzzel, en geen strikt objectieve rekensom.  Natuurlijk is het goed om op specifieke terreinen ook specifieke deskundigheid in te schakelen vanuit de markt : logistiek rondom vaccinstraten, geconditioneerd vervoer, effectiviteit en privacy van ICT. Goed, er zijn ondernemers die roepen om meer geld. Soms omdat ze overal buiten de boot vallen, soms omdat het nooit genoeg is, soms om de economie een beetje overeind te houden, soms om eigen falen in het verleden te repareren.

Nu al zijn er geluiden dat  er ook of juist na de corona-crisis nog meer geld nodig is om de verdere gevolgen van de crisis te bestrijden, de wederopbouw te bekostigen (denk aan de parallel met de heroïsche tijden van opbouw na 1945). Het verlanglijstje na Corona is simpel : meer geld, maar vooral veel meer vertrouwen in dat ondernemerschap, en veel meer ruimte om nu eens lekker te gaan  ondernemen, dus lang leve de markt. Dit is wel erg “the best of both worlds” : lekker steun en onder de paraplu als het slecht gaat, en lange leve de vrijheid en de lol als het weer goed gaat. Ik snap de formulering, er zit ook een kern van waarheid in wellicht, maar een toontje lager zingen zou wel gepast zijn.

Ik snap dat de redenering krom is, maar ondernemen doe je in goede en in slechte tijden, en veel ondernemers (en trouwens ook doodgewone burgers) laten zien dat  ze zelf die crisis te lijf willen gaan. Maar risico’s horen bij het ondernemerschap, en de staat is slechts ten dele jouw verzekeraar. Nu we het daar toch over hebben : als je je niet verzekert(letterlijk en figuurlijk) en het gaat fout, dan is het dikke pech. Als je je wel verzekert maar handelt in strijd met de voorwaarden en onvoorzichtig, dan krijg je niks. Je alleen maar verzekeren op momenten dat het slecht gaat en dan incasseren werkt niet; verzekeren doe je  over een langere periode, in goede en slechte tijden.

De crisis : oplossingen op zoek naar een probleem.
Er gaat veel fout, heel veel. En veel van die fouten zijn verwijtbaar, in de eerste plaats aan den Haag (kabinet, kamer, ambtelijk apparaat, de hele informele macht daar). Zeker, we kunnen veel leren van onze fouten, we konden en kunnen in de bestrijding van de crisis veel leren van ondernemingen en ondernemers. Maar het besturen van een land  afdoen als een simpele trucendoos met wat fijne modellen en management skills en een rijtje ondernemers die ermee spelen, is echt dwaas en aanmatigend.

Let dus op  uitspraken als “het is zo simpel….”, “als ik het voor het zeggen  zou hebben….”, “wat jij zou moeten doen….”. En word extra waakzaam als er weer iemand begint over die geweldige VOC en over onze succesvolle strijd tegen het water, en andere folklore uit het verleden. We hebben onze handen wel vol aan het heden en een beetje aan de nabije toekomst.

Hans Groenhuijsen, 8 februari 2021.

Andere blogs in relatie tot Corona : https://www.hansgroenhuijsen.nl/de-grote-transities/

Alle andere blogs : https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/