De “vuilnisbak” metafoor (“the garbage can”) van March is gemeen; hij gaat over de wonderlijke relatie tussen problemen, doelen enerzijds en oplossingen en middelen anderzijds.

March zegt eigenlijk dat ons rationele idee dat er problemen zijn, waar we een oplossing voor zoeken, niet juist is. Volgens March zijn er binnen een organisatie allerlei oplossingen al beschikbaar;
mensen hebben vervolgens vaak een voorkeur voor een bepaalde oplossing en gaan daar dan een probleem bij zoeken. Het klinkt theoretisch, maar zo is het vaak. De inhoud van je gereedschapskist (de oplossingen) bepaalt wat je vervolgens gaat doen en op welke manier.

Natuurlijk heeft dat ook zijn weerslag op de aard van (samenwerking of conflict) relaties. Zowel de doelen (horizontale as) als de middelen (verticale as) kunnen compatibel of juist incompatibel zijn. Daar waar sprake is van compatibiliteit in middelen maar incompatibele doelen, is er met name sprake van een coalitie.

Coalities liggen voor de hand in die gevallen waarin gemeenschappelijke korte termijn problemen aangepakt moeten worden; het conflict ligt altijd op de loer en logischerwijs zal dat conflict dan toch weer gaan over de doelen, prioriteiten etc.

Daar waar er meningsverschillen bestaan over zowel doelen als middelen, ligt conflict wel heel erg voor de hand, met het herkenbare risico op escalatie en polarisatie. Daarmee zou je bijna veronderstellen dat dit uitzichtloos is. Soms zijn conflicten dat maar ze kunnen ook heilzaam zijn. Betere communicatie en een andere beschrijving van de situatie kunnen leiden tot op zijn minst een vermindering van conflict.

De doelen zijn helder en compatibel maar de gedachten over de middelen divergeren.
In concurrentie kunnen verschillen/conflicten van een wat lagere orde worden opgelost resp. er ontstaat ruimte voor het realiseren van de belangen van verschillende partijen.
Heel basaal: bedrijven concurreren uiteindelijk om de klant maar hebben belang bij het bestaan van meerdere aanbieders/concurrenten omdat daarmee een markt verder ontwikkeld wordt, en de propositie van allen beter wordt gecommuniceerd in de markt.

In de laatste combinatie zijn zowel de doelen als de middelen compatibel. Samenwerking ligt voor de hand, totdat…….

Een leuk plaatje dat niet alleen dient om te beschrijven in welk kwadrant je zit, maar het “dwingt” ook om eens goed na te denken of dat beeld echt wel klopt, of de beschrijving van de situatie niet zodanig kan worden gewijzigd dat er ruimte ontstaat voor andere, meer constructieve, vormen van relatie.

Hans Groenhuijsen, mei 2015.