Geloof in eigen waarheid en het ongelijk van de ander, soms te veel nadruk op de negatieve kanten van het klimaatprobleem en de oplossingen daarvoor, de verkeerde toon en boodschap in  discussies; het belemmert allemaal het debat, de keuzes en de actie. De groep keiharde ontkenners kon wel eens beperkt in omvang zijn,  evenals de groep activisten. Er is een grote middengroep, en deze kan compleet passief blijven, of met een andere boodschap en toon gewonnen worden. Een uitdaging die te mooi is om te laten liggen.

Dit is de waarheid.

Zodra iemand de pretentie heeft de waarheid te verkondigen en de wijsheid te bezitten of in pacht te hebben, begint het gedonder. Alles wordt vastgezet, “geframed”, bevroren, de strijd kan beginnen. Standpunten verharden, er is geen ruimte voor nuancering. Maar draagvlak in de samenleving kan beter groeien door selectief maatwerk toe te staan in je verhaal, je programma van acties, in de onderbouwing; Meer variatie, wat meer aansluiting op specifieke  omstandigheden, de  politieke setting, culturen. Dat kan tussen landen, tussen regio’s, tussen economische sectoren,  zelfs tussen mensen. Het  betrekken van  belanghebbenden, van instituties, organisaties, bedrijven etc. is nuttig. Je gooit de zaak open,  houdt elkaar scherp, ontwikkelt draagvlak, voorkomt veel dubbel werk. Maar de keerzijde : het wordt een eindeloos  praathuis, veel herhaling misschien, vertraging. Een poldermodel met overleg, harmonie en consensus heeft zijn beperkingen. Groot gevaar (zie het verleden) is dat er gesloten werelden ontstaan, kleinere “inner circles” die elkaar bezighouden met de luiken dicht. Beleidsmakers vervallen regelmatig in de fout vooral eigen jargon te gebruiken, en de eigen manier van denken en formuleren te zien als juist; ze projecteren hun wereld op de echte wereld daarbuiten.

C’est le ton qui fait la musique.

Dat is ook hier een waarheid als een koe. Al eerder (deel 2) noemde ik het gebruik van data, cijfers, statistieken : nuttig en noodzakelijk voor wetenschappers, beleidsmakers, politici, de professionals en insiders maar soms ballast voor de doorsnee burger. Maar er is iets belangrijkers. Letterlijk de toon : het gaat om de toon van ieders standpunt en om de toon van het debat, de confrontatie van standpunten. Bewust maar ook vaak onbedoeld wellicht, is de toon negatief. Het gaat over problemen, over doemscenario’s, over de ondergang. Als het gaat over maatregelen, worden die direct neergezet (soms bewust verdraaid) als negatief : we moeten ingrijpend veranderen, we moeten inleveren, het wordt allemaal minder (als we geluk hebben in ieder geval anders en dat is ook al een ramp). Vervolgens ontstaan boosheid, woede, onverdraagzaamheid jegens alles en iedereen. Dergelijke reacties zijn op zich ongewenst maar wel in zekere zin logisch; een reactie op dat negatieve, op de bijna beschuldigende toon, op de zender van al die ellende.

We gooien het probleem, klimaat in dit geval, gelijk in een bak met andere ongenoegens, frustraties, onheil etc. waarna we gaan zitten mokken, schelden, ontkennen, beschuldigen. Het tegendeel is ook fout, alles alleen maar door een roze bril zien, blij huppelend de toekomst in. Maar een richting geven, overtuiging laten spreken, idealen, visie etc. zou kunnen helpen (tenzij ook dit weer wordt gezien als elitaire kletspraat). John Kennedy (ik weet het, ik heb zo mijn “helden”, Churchill, Kennedy e.a.): “ask not what your country can do for you, ask what you can do for your country” (inauguratie,  januari 1961). En nog toepasselijker : “We choose to go to the moon in this decade and do the other things, not because they are easy, but because they are hard, because that goal will serve to organize and measure the best of our energies and skills, because that challenge is one that we are willing to accept, one we are unwilling to postpone, and one which we intend to win.”. In september 1962 spreekt Kennedy deze ambitie, dit doel uit : als uitdaging, als grote klus, als doel waarop alle energie en kunde wordt gebundeld.

Macht en geld.

Je moet weten wat we willen oplossen en hoe. In ieder geval zijn daar macht en geld voor nodig.
Daarmee komen we op het terrein van de politiek, en van alle clubs, groepen, partijen e.d. die daarbij horen. Er wordt gezocht naar een zekere balans in de verhouding tussen aanmoedigen en ontmoedigen, tussen belonen en “straffen”. Het kan gaan over grenzen stellen wat wel en niet mag, over het tijdspad voor nieuwe wetgeving, over een redelijke verhouding tussen algemeen belang en individueel belang, en natuurlijk de belangen van alles wat zich in clubs, verenigingen, standsorganisaties, werkgeversclubs, maatschappelijke organisaties rondom bijvoorbeeld klimaat, energie, duurzaamheid, natuur etc. heeft verzameld., al polderend en op zoek naar de middenweg.

Al snel gaat het over subsidies, belastingvoordelen, over  concrete hulp en advisering over het realiseren van veranderingen, alsof geldstromen het enige middel zouden zijn om gewenste ontwikkelingen te realiseren. Argumenten  voor subsidies zijner legio : verworven rechten, ontwikkeling versnellen, meer gelijke kansen (kijkend naar bijvoorbeeld inkomen).  Aan de andere kant wordt gesproken over compensatie en steun in die gevallen waarin ingeleverd moet worden. Alweer verworven rechten, historische aanspraken, compensatie van waardevermindering/investeringen, garantie op voortbestaan van essentiële bedrijfsactiviteiten en voorzieningen. Het wordt tijd om duidelijk te maken dat er aan geldstromen een grens zit. Niet alle min of meer negatieve effecten voor burgers, bedrijven etc.  kunnen of moeten worden gladgestreken, gecompenseerd. Daarbij hoort dat burgers en bedrijven op eigen verantwoordelijkheid worden aangesproken : dingen niet meer doen, of minder of anders, zelfs stoppen.

Een zwijgende meerderheid ? 

We moeten proberen op dat hele scala van meningen, van extreem activisme tot extreme ontkenning, die subgroepen te identificeren die vatbaar zijn voor verandering. Groepen, die in meer of mindere mate geneigd zijn om naar dat midden toe te kruipen. Daarmee zou dat midden wel eens veel groter kunnen zijn dan we nu af en toe veronderstellen. Op de vleugels opereren dan enerzijds de activisten die groots, snel en ingrijpend tot actie willen overgaan. Hier zitten ook (zeker deels) degenen die nulgroei of zelfs negatieve groei (degrowth) propageren. Op het andere uiterste zitten de “passivisten”, de ontkenners, maar ook sommige complotdenkers. Het informeren en meekrijgen van die grote middengroep vereist veel in communicatie, in stijl, in bewoording, in maatregelen. En, dat vraagt vooral om het doorgronden van de motivatie die ten grondslag ligt aan een bepaald standpunt. Zoals we eerder hebben beschreven,  is op zijn minst een deel van de onderliggende motivatie voor een bepaald standpunt  niet iets, dat betrekking heeft op het onderwerp zelf, in dit geval het klimaatvraagstuk, maar heeft een mening  meer te maken met iemands maatschappelijke en culturele setting, met een behoefte zich te identificeren, met angst of onzekerheid. Mensen die extreem voorstander zijn van klimaatmaatregelen, doen  dat vanuit sterk ideologische overweging of een breder perspectief, of vanuit een inherent activisme. Mensen die het klimaatprobleem ontkennen/negeren, doen dat deels wellicht uit een “zuivere” overtuiging; maar zeker ook vanuit een dieper gewortelde afkeer van de groep klimaatactivisten, dat hele “woke” gedoe, vanwege een frame over aantasting van vrijheid, samenzweringen etc.

Hans Groenhuijsen, 2 augustus 2023.

Dit was deel 3 in een serie; meer blogs over klimaat en communicatie verschijnen de komende weken.

afbeelding : Groene Amsterdammer,  “de zwijgende meerderheid moet spreken”, januari 2016.

Artikelen over klimaat, een betere wereld:
https://www.hansgroenhuijsen.nl/category/4fields/de-toekomst-een-betere-wereld/

. Alle artikelen en blogs , zie: https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/

. wekelijks mijn blog ontvangen ? Meld je aan  via “aanvraag artikelen” op 
  https://www.hansgroenhuijsen.nl/inschrijven-kennisblogs/

. ©alle rechten voorbehouden Hans Groenhuijsen, 2023.

T                06-52 58 95 85
M              hans@hansgroenhuijsen.nl
I                 https://www.hansgroenhuijsen.nl
Link           https://www.linkedin.com/in/4fieldshansgroenhuijsen/