Klimaat(verandering) is een flink probleem, communicatie daarover is ook een lastig probleem. Denk aan de definitie van dat klimaatvraagstuk, alle vooroordelen, de grote verschillen aan de “ontvangende” kant, de burgers  en consumenten. Maar het gaat ook over stijl en toon, over effectiviteit, en niet te vergeten over het doel van al die communicatie. Daarover gaan enkele blogs de komende tijd.

Timing en urgentie.

Het probleem wordt vaak neergezet als negatief, als slecht nieuws. Instinctief reageren we daar vaak afwerend op : gevaar, angst voor verandering. Er heerst een vrij sterk geloof dat we altijd nog tot actie kunnen overgaan tot op dat (bijna) laatste moment; een geloof dat vaak voortkomt uit de wens om NU in ieder geval nog even niks te doen.  Dat geloof en dat vertrouwen in dat vermogen van de mensheid om zich aan te passen en uiteindelijk dan toch de goede dingen te doen, is grenzeloos, soms tegen beter weten in. Op zich is dat optimisme positief omdat het aangeeft dat we gewoon bereid en in staat zijn tot het nemen van actie. Het negatieve echter is dat deze veronderstelde wijsheid leidt tot uitstel en vaak afstel. We wachten, we wachten, we doen niks met het vertrouwen dat uiteindelijk op dat laatste moment de juiste actie wordt ondernomen. We accepteren dat er in het heden veel misgaat omdat we erop vertrouwen dat het in de toekomst alsnog wordt opgelost; vertrouwen in de toekomst maakt problemen groter en leidt tot apathie in het heden. Waarbij het nog de vraag is welke actie dan en wie dan die actie onderneemt, wie dat initieert, enzovoort.

Pessimisten heb je in soorten. De ene pessimist ziet het voor nu en voor de toekomst allemaal somber in, en zier de apocalyps naderen ; deze somberheid kan leiden tot niks doen, tot fatalisme. Dat beeld van een ondergang wordt ook vaak in de communicatie neergezet, maar heeft een vaak averechts effect; het versterkt de angst, oplossingen zijn uit beeld, we kijken de andere kant op en voelen ons machteloos. Maar het kan ook zijn dat iemand pessimistisch is over het heden, over de gevolgen van niets doen in de toekomst, en dus (met een zeker optimisme) dan toch de actie predikt.
In de discussie over klimaat komen vaak andere “klassieke” tegenstellingen naar boven: links/rechts, stad/platteland, conservatief/progressief; verschillen in opleidingsniveau, welvaart en welzijn.  Daarmee wordt die discussie enorm “verzwaard”  en veelomvattend, complex en eindeloos.
Kortom, er zijn veel hindernissen  richting actie. Tegenstellingen in politiek en belangen zijn ook nog eens vertragers. Voldoende redenen om NU te beginnen, de noodzaak van actie en snelheid daarin te benadrukken, anders en constructiever te communiceren.

Vaak gaan we snel terug naar de korte termijn : dat overzien we, daar moet het gebeuren.  En we hebben nog wel even andere problemen naast al die grote wereldproblemen die we moeten oplossen. Een, niet erg effectieve, reactie zou kunnen zijn, om het heden zoveel mogelijk te bevriezen en stabiliseren en gewoon niet te kijken naar de toekomst. Voor sommigen is dat nog niet genoeg en is de aangewezen route “terug naar het verleden”, restauratie dus. Dat is een onmogelijke en zinloze weg maar wel verleidelijk en romantisch. Onzekerheid in het heden en angst voor de toekomst drijven ons naar de idylle.

Wat is hier het probleem ?

Dat is al een hele klus om dat probleem scherp te krijgen, en daarbij zijn we vaak niet waardevrij. Waar trek je de grens ? De wereld is complexer geworden, samenhang is sterker, oorzaken zijn diffuser, liggen vaak buiten de directe scope. Problemen zijn meer en meer “systeem” problemen, oplossingen worden, door dat systeemkarakter, lastiger om te bedenken, te realiseren, onzekerder, met veel neveneffecten, en altijd leidend tot weerstand. Hebben we kleine oplossingen of grote oplossingen nodig, de weg van de geleidelijkheid of een korte snelle klap, grote transitie ? Zijn die oplossingen positief in de zin dat we toch winnen in welvaart en in ieder geval in welzijn ?  Zijn die oplossingen gericht op anders gaan leven? Of zijn die oplossingen uiteindelijk gericht op, of leiden die tot gewoon aanzienlijk minder, en dus inleveren op wat we nu hebben.

Het probleem is oplosbaar tot een bepaald moment. Het probleem waar we nu voor staan met klimaat en andere vraagstukken is dat we spreken over exponentiële ontwikkelingen en over zichzelf versnellende ontwikkelingen, waarvan de negatieve effecten op een goed moment ook niet meer beheersbaar zijn. Laat staan nog zijn terug te draaien, dus wachten betekent op enig moment dat je met onherstelbare schade kom te zitten, voorbij het punt komt dat je überhaupt nog iets kan doen. Een reden overigens voor sommigen om dan maar helemaal in passiviteit weg te zinken. Het proces is te ver en houdt zichzelf in stand en dendert voort. Een bijna socratische kijk op het klimaatvraagstuk : de ondergang is nabij en er is geen ontsnappen aan.

Wat kunnen we doen ? Een ander “communicatie” klimaat ?

Dat gaat dit keer niet over een bibliotheek vol met oplossingen over technologie, innovatie, gedrag, politiek, economie etc. maar het gaat over communicatie, overtuiging, mentaliteit, de wijze waarop we de discussie voeren. Daarmee wordt in sterke mate bepaald hoe we problemen, in dit geval rondom klimaat, waarnemen, onder ogen willen zien. En het geeft richting aan hoe we tot acceptatie en draagvlak komen, tot daadwerkelijke verandering en draagvlak daarvoor komen.  Een van de fundamentele vragen is of het hier gaat over winst of over verlies. We zijn nu eenmaal gewend om van alles in economische termen te vatten. Rondom klimaat zijn, helaas, de kosten/het verlies/ wat we inleveren vrij helder (denken we) en actueel op korte termijn.  De baten/winst zijn lastiger, onzekerder, spelen vaak op langere termijn. De balans slaat al snel uit naar “negatief”. In communicatie blijft het zoeken naar het evenwicht : het eerlijke verhaal  of een “frame” waarin we naast de minpunten steeds sterker de pluspunten, de voordelen benadrukken.

Hans Groenhuijsen, 27 juli 2023.

Dit was deel 1 in een serie; meer blogs verschijnen de komende weken.

 

Artikelen over klimaat, een betere wereld:
https://www.hansgroenhuijsen.nl/category/4fields/de-toekomst-een-betere-wereld/

. Alle artikelen en blogs , zie: https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/

. wekelijks mijn blog ontvangen ? Meld je aan  via “aanvraag artikelen” op
https://www.hansgroenhuijsen.nl/inschrijven-kennisblogs/

. ©alle rechten voorbehouden Hans Groenhuijsen, 2023.

T                06-52 58 95 85
M              hans@hansgroenhuijsen.nl
I                 https://www.hansgroenhuijsen.nl
Link           https://www.linkedin.com/in/4fieldshansgroenhuijsen/