Klimaat : Een kwestie van sommetjes en euro’s.


Het gaat bij klimaattransities natuurlijk om “hogere” doelen : leefbaar, veilig, duurzaam etc. Het gevaar van een cijfermatige en financiële benadering over kosten en baten is dat we de discussie plat slaan, toch weer klassiek-economisch gaan redeneren. Maar toch is het goed om te kijken naar de cijfers, maar het zijn lastige sommetjes. Alle discussie in de politiek, in IPCC of COP-bijeenkomsten, komt uiteindelijk uit bij kosten en baten, bij de verdeling daarvan. We kennen heel veel kosten (en trouwens ook baten) niet, of kunnen er geen berekening van maken. Met scenario’s komen we een heel eind in de richting. Voor een deel blijft het een kwestie van keuzes, van aannames. Het is te makkelijk om te zeggen dat het doel de middelen heiligt. We moeten  blijven streven naar een verantwoorde besteding van middelen, in relatie tot het gewenste resultaat. Maar we moeten accepteren dat veel onzeker blijft, de richting is goed, de urgentie is groot.
Het prijskaartje is er inmiddels wel, maar wat zegt het ? Je zou kunnen zeggen dat de hele operatie de komende 30 jaar  ergens richting de 2% gaat kosten van ons GDP. De simpele vraag (maar met een lastig antwoord) is wat het alternatief ons kan gaan kosten; wat zijn de kosten/wat is de schade als we niets doen en doorgaan met uitstoot ? Deze faalkosten zijn, zo wordt aangenomen, een veelvoud. En dan de eveneens klassiek-economische vraag : Wat levert dat op ? Wat zijn de baten ? Dingen als (on)leefbaarheid, welzijn, gezondheid etc. zijn niet of ten dele te berekenen, en vallen dus buiten het sommetje( in een volgende blog meer over klimaat en euro’s en GDP en…).

Kosten of investering ?
Geven  we het geld gewoon uit, pot verteren ? Of investeren we in een betere toekomst ? Dat laatste lijkt natuurlijk de verstandige weg. Investeren helpt structureel, vormt een aanjager voor innovatie, werkt als de bekende hefboom/multiplier. Maar hoe dan en waarin dan ? Met roepen dat we in wind en zon en elektrische autootjes en een verzameling laadpalen moeten  investeren,  zijn we er nog lang niet. Investeren en innoveren is de weg die we moeten gaan. Maar daarbij is het wel goed om de traditionele focus op technologie, op bedrijven, op verdere economische groei bij te stellen. De vraagstukken die we moeten oplossen zijn niet puur technologisch van aard. En als we naar groei willen blijven streven, dan zal dat vooral “groene groei” moeten zijn (over de definitie en mogelijkheden hiervan woedt een discussie).

Overheid of markt ?
we zijn gewend geraakt aan een klassieke opvatting over de rol van de staat en van de markt. De markt werkt (bijna) perfect, de staat moet hooguit optreden om condities te scheppen voor die markt en af en toe een probleem(pje) op te lossen. Mazzucato (boeken o.a. Mission Economy, The Entrepreneurial State) e.a. hebben dit beeld inmiddels duidelijk gecorrigeerd. Verwijzend naar verschillende landen (met name de USA) is duidelijk dat juist de overheid een belangrijke rol heeft gespeeld en kan spelen in R&D, in de doorontwikkeling naar de markt. Juist daar waar de onvoorspelbaarheid en risico’s groot zijn. Bedrijven hebben, uiteraard, een rol van betekenis in het combineren van beschikbare kennis en technologie, in het commercialiseren en toepassen ervan. Goed dus, overheid (de Staat) en bedrijven (de vrije markt) hebben beiden een rol van betekenis.

belonen of straffen.
Nog een klassieker. In de verhouding tussen de staat en haar burgers (consumenten, bedrijven) is dit een vraag en in de verhouding tussen landen. Hoe realiseren we nu de gewenste veranderingen, hoe snel en met welke kosten ? Zie daar het dilemma : gaan we slecht gedrag afstraffen, of gaan we goed gedrag belonen ? Of doen we allebei ? Een actuele discussie als het gaat om het subsidiëren van de EV en zwaarder belasten van de benzineauto, of het zwaar beprijzen van CO2 uitstoot en andere vervuiling  of juist het subsidiëren van de industrie met het verbeteren van hun processen en het reduceren van de uitstoot ?

Welvaart en welzijn.
In het verlengde van dat kosten/baten verhaal : hoe meten we ? Hanteren we de ons bekende grootheden : economische groei, BNP, begrotingstekort, staatsschuld ?
Kijken we naar  welzijn: (over)leven, gezondheid, vitaliteit, biodiversiteit ?

groei en/of duurzaamheid.
Nog een lastige discussie. Gaan groei (in klassieke zin : economisch etc.) en duurzaamheid samen ? Is Groene Groei mogelijk ? Of is het een fictie ? De standpunten liggen mijlenver uit elkaar. Allerlei argumenten worden gehanteerd. Verduurzaming vraagt om enorme investeringen, welke worden omgezet in productie, werkgelegenheid etc.  We hebben simpelweg groei nodig om dit allemaal te kunnen betalen. Nederland (en vele andere landen) vindt zich bij uitstek geschikt om het voortouw te nemen, te innoveren, veel producten/kennis/diensten te exporteren. Blijvende groei is ook een argument om tegenstanders van allerlei maatregelen de wind uit de zeilen te nemen onder het motto: het doet wel even pijn om klimaatproblemen aan te pakken, maar dat kan allemaal binnen het bestaande paradigma rondom markt en groei. Daartegenover staat de redenering waarin wordt verondersteld dat het juist dat groei-mantra is dat ons in de problemen heeft gebracht, en dat  we dus fundamenteel moeten veranderen: het systeem, welvaart, welzijn etc. Het gaat niet langer om groei maar om “degrowth”. Groei dus als fundamentele oorzaak van onze problemen of juist als de oplossing daarvan ?

De discussie hierover is al 50 jaar (of langer) aan de gang. In 1972 verscheen het beroemde boek “”the limits to growth” , ook wel het Rapport van de Club van Rome genoemd. In 1992 verscheen in het kielzog hiervan “Beyond the limits”; kort door de bocht signaleerde dit boek dus dat we de grens al over waren. En daar staan we nu in 2022 : gaan we echt de grenzen over, gaan we de grenzen verleggen ?

Hans Groenhuijsen, 1 maart 2022.

De komende weken schrijf ik nog enkele stukjes over klimaat, thema’s/vragen,  oplossingen.
Blijf lezen, blijf nadenken, en kom in beweging.

. Blogs over klimaat : https://www.hansgroenhuijsen.nl/category/4fields/de-toekomst-een-betere-wereld/
. Alle artikelen en blogs , zie: https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/
. Wil je in het vervolg wekelijks mijn blog ontvangen ? Meld je aan  via “aanvraag artikelen” op
   https://www.hansgroenhuijsen.nl/inschrijven-kennisblogs/

. ©alle rechten voorbehouden Hans Groenhuijsen, 2022.

T                06-52 58 95 85
M              hans@hansgroenhuijsen.nl
I                 https://www.hansgroenhuijsen.nl
Link           https://www.linkedin.com/in/4fieldshansgroenhuijsen/