Het prisoner’s dilemma wordt nogal eens genoemd in relatie tot het conflict in de Oekraïne en de zoektocht naar een oplossing daarvoor. Dat dilemma is een beroemd en berucht plaatje en het vormde de basis van één van de meest gebruikte en vooral vaak misbruikte termen ooit in management-jargon: de win-win situatie; ik kan hem niet meer horen. De vraag die ten grondslag ligt aan dit dilemma: kan het zo zijn dat de logica samenwerking voorkomt ?
Wat is de situatie ?
Er zijn 2 verdachten: jij en een medeplichtige. De officier van justitie heeft geen keihard bewijs maar wil wel veroordelen. Hij biedt elk de volgende deal aan: “als je “onschuldig” pleit, krijg je sowieso 2 jaar. Als je bekent, waardoor je maatje kan worden veroordeeld, ben je vrij man, en krijgt je maatje 5 jaar”. Jij vraagt: “wat gebeurt er als we allebei bekennen ?” De officier antwoordt met een valse glimlach: “dan krijgen jullie allebei 4 jaar”. Je denkt na en komt in stappen tot de conclusie: bekennen. De ander bereikt helaas dezelfde conclusie dus jullie gaan allebei voor 4 jaar de bak in.
De redenering:
Als ik zeg onschuldig te zijn, maar mijn maatje bekent: dan ga ik 5 jaar. Als we allebei bekennen, krijgen we allebei 4 jaar; vervelend maar het gaat nog en we zitten in een zelfde schuitje (gedeelde smart is halve smart). Als mijn maatje onschuldig zegt te zijn, dan kan ik het beste bekennen; dan ben ik een vrij man. Conclusie is dus: bekennen. De ander komt ook tot die conclusie dus beiden worden veroordeeld tot 4 jaar.
De wijze les:
Als je allebei onschuld had gepleit (in feite dus samenwerking), dan zou je beiden voor slechts 2 jaar de bak indraaien. Als beiden streven naar de beste gemeenschappelijke oplossing, dan winnen beiden. Als slechts een van beiden streeft naar de beste oplossing, ten onrechte vertrouwend op de ander, dan krijgt deze persoon de volle laag, 5 jaar dus en de ander 0 jaar.
Het mooie van het plaatje is dat het echt een dilemma is; je kan niet een beetje wheelen en dealen. Er is geen overleg mogelijk; beide partijen komen afzonderlijk en vrijwel synchroon tot een eigen afweging en er is ook geen overlegronde in tweede termijn of mogelijkheid om je eerste beslissing te herroepen. Er zijn twee partijen die dezelfde informatie hebben maar niet in staat zijn om te overleggen en tot een gezamenlijke afweging en beslissing te komen. De beste oplossing voor beiden (die beruchte win-win) komt alleen tot stand op basis van dergelijk overleg of op basis van een sterk en terecht wederzijds vertrouwen in de ander; vertrouwen dat de ander in staat is om helder na te denken en vertrouwen dat de ander niet puur egoïstisch redeneert resp. er op uit is om jou een loer te draaien.
In de praktijk zal dat overleg vaak niet of nauwelijks mogelijk zijn (tussen bedrijven onderling of tussen klant en leverancier), althans niet met de mate van openheid die is vereist. Vertrouwen is er vaak slechts tot aan de deur: “ik zou wel willen; die ander zegt wel dat hij uit is op een “win-win” maar ondertussen…..”. En zo is die “win-win” niet alleen op papier maar ook in het echte leven een lastige, en kent het slagveld nog steeds winnaars en verliezers.
Hans Groenhuijsen, 11 maart 2022.
In een volgende blog wordt dit prisoner’s dilemma geprojecteerd op de beruchte confrontatie tussen de USA en De Sovjet-Unie over het plaatsen van raketten op Cuba in 1962.
. Eerdere blogs in https://www.hansgroenhuijsen.nl/category/4fields/strategieen/ over scenario’s, dilemma’s,
de kracht van het verleden in relatie tot het Oekraïne conflict:
https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/scenarios-in-verleden-en-toekomst
https://www.hansgroenhuijsen.nl/4fields/het-prisoners-dilemma-de-leugen-van-de-winwin/
https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/verleden-rechtvaardigt/
. Alle artikelen en blogs , zie: https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/
. Wil je in het vervolg wekelijks mijn blog ontvangen ? Meld je aan via “aanvraag artikelen” op
https://www.hansgroenhuijsen.nl/inschrijven-kennisblogs/
. ©alle rechten voorbehouden Hans Groenhuijsen, 2022.
T 06-52 58 95 85
M hans@hansgroenhuijsen.nl
I https://www.hansgroenhuijsen.nl
Link https://www.linkedin.com/in/4fieldshansgroenhuijsen/