Deel 4 Corona : Het begon met een vleermuis….

Corona rules the world”, het is altijd en overal. We zijn van slag af, proberen grip te krijgen op….., ja, waarop eigenlijk ?
Logica is af en toe ver te zoeken, wat is oorzaak en wat is gevolg ?

1. Een reeks van gebeurtenissen.

In volgorde van opkomst: het begon met een vleermuis, met consumptie van verkeerd voedsel, met een virusoverdracht. En toen ontstond een epidemie, een pandemie, kregen we quarantaines en een ophokplicht en een lock down (zelfs een intelligente). De economie raakt in een glijvlucht (of zakt in een verticale lijn door het ijs), met een terugval in bestedingen, groeiende werkloosheid, een crisis of recessie. Sociaal gezien komen we in tot nu toe onbekende terreinen met stilte en rust, maar ook met isolement; structuren en patronen gaan in de kliko.
Goederenstromen, logistieke systemen, personenvervoer, complete industrieën en ketens raken fundamenteel verstoord.
Het lijkt allemaal zo simpel in een dergelijke strikt lineaire reeks van oorzaken en gevolgen. Werk op de korte termijn aan de bestrijding van Corona, aan de zorg. Zorg er voor dat we nog een beetje kunnen leven, en voorkom onherstelbare schade aan de economie; houd bedrijven die op zich levensvatbaar zijn maar even door een crisis onderuitgaan, overeind. Houd, deels direct daarmee verbonden, de werkgelegenheid overeind.
En ondertussen zien we een streeploze lucht, nu misschien wel 80% van de vloot aan vliegtuigen een parkeerplaats heeft gevonden, een heldere lucht boven de grote steden waar autoverkeer sterk is gereduceerd. En zien we, kleinschalig misschien, meer saamhorigheid (zonder Hollandse spruitjeslucht graag), meer solidariteit (zonder dat rode revolutionaire waas), een besef dat we onze manier van leven moeten aanpassen.

2. Herstellen, verbeteren, vernieuwen.

Maar voordat je het weet gaan we gezellig restaureren. We noemen het wel “het nieuwe normaal” maar de verleiding om zoveel mogelijk terug te keren naar die mooie vredige pre-Corona wereld is sterk. Dat “nieuwe normaal” blijft dan voordat je het weet beperkt tot wat gerommel in de marge: die 1,5 meter, elk jaar een lock down (met de potentie om een soort nationale verbroederende event te worden of een soort Vastentijd met rust en bezinning), wat vaker thuis werken, de auto eens laten staan, nog meer online/virtueel (maar daar waren we toch al lekker mee bezig), en best wel wat bewuster eten en leven. Of zitten we echt op een keerpunt ?

Terug naar de redenering over oorzaken en gevolgen:
we presenteren die pandemie alsmaar als een nogal onverwacht van buitenaf komend onheil; we zagen het niet. Dat vormde de oorzaak van die hele reeks hiervoor beschreven ontwikkelingen, de gevolgen dus. Zo simpel is het niet. Er zitten twee fouten in deze redenering. De pandemie komt niet uit het niets, is niet een beginpunt, maar kent een voorgeschiedenis. Sterker nog, die pandemie kon mede ontstaan en in hoog tempo de wereld veroveren dankzij een setting die we met zijn allen in de loop van de (laatste) eeuwen hebben ontwikkeld, dankzij een systeem dat in al zijn complexiteit zichzelf in stand houdt. Gesimplificeerd : dat systeem is de oorzaak van die pandemie. Tweede denkfout heeft betrekking op alles dat nu wordt toegerekend aan die pandemie. Veel van die ontwikkelingen hebben allicht een verband met die pandemie, maar het oorzakelijk verband is zwak. De oorzaak van alle ellende waar we nu tegenaan hikken, ligt ook in dat systeem.

3. Het systeem als ultieme oorzaak ?

Nog even anders geformuleerd: het systeem is vertrekpunt, de bron, de oorzaak. De pandemie is niet de oorzaak van of de trigger voor een reeks ingrijpende veranderingen maar een gevolg, evenals alle economische, politieke, maatschappelijke verschijnselen een gevolg zijn van, en voortvloeien uit dat systeem. Het systeem is kreupel, maar is tegelijk almachtig, complex en nauwelijks te veranderen. En als dat al zou kunnen, dan genereert dat zoveel onzekerheid en gedoe dat we het wel uit ons hoofd laten om daaraan te gaan sleutelen. Je zou kunnen zeggen dat veel wereldverbeteraars en revolutionairen deze hindernis niet konden nemen. Natuurlijk gaan we dat virus te lijf, gaan we voor een goede zorg en brood op de plank; de ganse natie begrijpt en ondersteunt dit ook. Maar tegelijk neuzelen we maar door over de beste aanpak (full lock down, kapjes, meer testen, het virus zijn gang laten gaan etc.). We houden zoveel mogelijk de economie overeind, totdat we het plafond voor de staatsschuld hebben bereikt, en de komende generaties daarmee verder opzadelen. We volgen de beroemde weg van de geleidelijkheid, de kleine stapjes, de minste weerstand.

We sluiten onze ogen voor een bekend dilemma. De ene weg : je moet nu veranderen nu het nog kan. De tijd is er ook rijp voor; alles staat nu even op losse schroeven, gewoon even een kwestie van doorpakken. Daarvoor moeten offers worden gebracht maar de “baten” zijn groot, niet zozeer op de korte maar vooral op de langere termijn. Gevoel van urgentie is structureel niet echt hoog, de verdeling van lasten en lusten is scheef. De andere weg : uitstellen, veel rituelen. Wachten, tot dat moment (maar gelukkig heel ergens anders of heel veel later) dat veranderen niet meer kan, we gewoon te laat zijn, de middelen inmiddels ontbreken. We reduceren de onzekerheid door de oude orde te handhaven resp. grotendeels te herstellen.

En zo wint de korte termijn het van de lange termijn, het nu van de toekomst, behoud van vernieuwing. En blijft de enige realistische opgave om de balans tussen de uitersten iets op te schuiven.

Hans Groenhuijsen, 17 april 2020.

zie ook :
deel 1 Corona : nu een crisis, straks de impact ? https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/5622-2/
deel 2 Corona : https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/hoe-lang-duurt-een-quarantaine/
deel 3 Corona : https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/deel-3-corona-corona-en-het-heden-verleden-en-de-toekomst/
en alle andere blogs/artikelen op https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/