Een wereld na Corona deel 3: Groei  als party drug.

Is groei wenselijk of zelfs noodzakelijk op de weg naar een betere en welvarender wereld ? Of leidt verdere groei tot de ondergang ? Is groei de party drug van ons welvaartsfeestje ?

In de discussie over het post-Corona tijdperk,  ligt vooral “GROEI” onder vuur. Groei wordt onderhand gezien als de drug van het neoliberale tijdperk, als de party drug bij uitstek van  het welvaartsfeestje waarin we hebben verkeerd de afgelopen decennia.

  1. Eeuwige groei.

Cijfers zijn bedrieglijk, nooit compleet, slecht vergelijkbaar, maar een paar indicaties. Het wereldwijde GDP lag  in het jaar 0 rond de $182 miljard  (gecorrigeerd voor inflatie); rond 1800 is dat gegroeid met een factor 6,6 naar 1,2 biljoen (1200 miljard dus); rond 1800 gaan we ook door de 1 miljard grens qua wereldbevolking. Dan gaat het snel naar 9,2 biljoen in 1950, 64 biljoen in 2000 en richting de 145 biljoen in 2019. Vanaf 1870 tot 2017 neemt het gemiddelde GDP per capita (inwoner dus van deze aarde) toe van $1263 naar $3300 in 1950 en vervolgens naar $14.574 in 2016, een factor 4,4 sinds 1950. De bevolking is de andere grote variabele; die neemt tussen 1950 en 2016 toe van 2,5 miljard naar 7,5 miljard, een factor 3 dus. De groei van de economie is dan pakweg (4,4 * 3)= 13,2.

Stel nu eens dat de groei in GDP er niet was geweest, maar de bevolking wel was gegroeid, dan zou dus het gemiddelde GDP per kop zijn gedaald met een factor 3 ofwel 3300/3=1100, onder het niveau van 1870. Dat noemen we de “zero sum game”: winst en verlies vallen tegen elkaar weg, dezelfde koek verdelen met meer mensen betekent een kleiner stuk voor ieder. Maar daar is het wondermiddel “groei”, en dat leidt tot die in managementjargon zo geliefde “win-win”, tot een grotere koek; in het sommetje hierboven die stijging in het inkomen per kop met een factor 4,4. Deze redenering laat alleen zien wat er macro in cijfers gebeurt. Allerlei factoren blijven buiten beeld, zoals ongelijkheid in kansen, inkomen/welvaart, gezondheid of de negatieve impact van groei op langere termijn. De maatschappelijke kosten (of schade) blijven buiten de rekensom.

  1. Groei helpt.

In de discussie over “het oude normaal” en een “nieuw normaal” plus de transitie van het ene naar het andere, komt altijd de term “groei” voorbij. We zijn er zo aan gewend geraakt dat we onszelf moeilijk een wereld zonder groei kunnen voorstellen. Groei stond en staat gelijk aan welvaart, aan stijging van inkomens, aan vermindering van de armoede etc.  De voorstanders van een blijvende groei zijn  er van overtuigd dat groei mogelijk blijft, dat groei zelfs een noodzaak is om iedereen te laten profiteren van die genoemde zegeningen. En groei blijft ook noodzaak om stagnatie en de daaruit voortvloeiende strijd om de verdeling te voorkomen. Technologie is daarin belangrijk, gedrag moet veranderen, maar de kern blijft : “groei, niet minder maar anders”. Je kan deze groep betitelen als de optimisten, de vooruitgangdenkers, de “eco-modernisten”.

  1. Groei en groen gaat nooit samen.

Tegenstanders of critici van verdere groei zijn er van overtuigd dat groei altijd leidt tot negatieve effecten, naast wellicht enkele positieve gevolgen. En dat leidt tot de stelling dat groen en groei eigenlijk niet samen kunnen gaan. De term “groene groei”  is onzinnig volgens deze  “degrowth” beweging : niet meer groei, niet stabiliseren, maar minder , “ont-groeien” zou je kunnen zeggen. Groene groei is volgens hen hetzelfde doen als we altijd deden met alleen een groen randje.  Groei betekent per definitie CO2 uitstoot, een ontkoppeling van die twee is een fictie.  De waarschuwing is helder en bijna apocalyptisch: als we de 1,5 graad doelstelling in 2100 willen halen, dan kunnen we nog 420 gigaton de lucht in slingeren; in het huidige tempo hebben we die grens in 10 jaar bereikt. Maar het tij kan worden gekeerd, dat vereist nu fundamenteel ingrijpen; ook een vorm van optimisme en geloof in maakbaarheid, maar de tijd is wel kort en de kans dat we deze “ontgroei” route gaan volgen lijkt met niet erg groot.

  1. Grenzen aan de groei of grenzeloze groei ?

Al veel eerder waren we bezig met die groei. De beroemde “club van Rome” publiceerde rond 1972 het geruchtmakende rapport  “grenzen aan de groei” , vanuit de overtuiging dat de groei uiteindelijk door de schaarste aan grondstoffen zou worden afgeremd. Het paradoxale is dat we in de 50 jaar daarna geen probleem hadden met een rem op die groei, maar vooral last hebben gekregen van de “grenzeloze groei”. Er stond geen rem op, maar het gaspedaal werd nog eens flink ingetrapt. De wereld raakte en raakt geleidelijk aan uitgeput, “overshoot day” laat zien dat we niet meer genoeg hebben aan 1 aarde, maar inmiddels 2 of 3 aardbollen nodig hebben om de zaak draaiende te houden. En gezien het feit dat we nog steeds maar 1 aardbol hebben, wordt dus die ene aarde uitgewoond, in hoog tempo.
Hier hebben we  het bekende dialectische drieluik wel te pakken, een soort Hegeliaanse of Marxistische  wetmatigheid: de these, de antithese, de synthese. We hebben :
. het extreem van de No Growth, geen groei maar krimp,
. het extreme standpunt dat alles moet blijven zoals het was, “lang leve de groei”,
. en vervolgens de synthese of de middenweg die zegt: we blijven groeien, maar groener en anders.

Grafisch gezien : de groei-verslaafden blijven een stijgende lijn volgen, de “no growth” beweging wil die stijging omzetten in een abrupte daling tot onder de x-as (negatief dus) en de optimistische eco-modernisten geloven in een stijgende lijn, maar afvlakkend (bending the curve) en natuurlijk vooral met een lijntje in de kleur groen.

Hans Groenhuijsen, 19 oktober 2020.

De komende tijd schrijf ik een aantal stukjes over “een wereld na Corona “”.
Deel 1 verscheen op 12 oktober : “over politiek, visie en democratie”, deel 2 op 15 oktober : “GROOT denken over post-Corona”.
Ik publiceer deze via de website www.hansgroenhuijsen.nl   en Linkedin https://www.linkedin.com/in/4fieldshansgroenhuijsen/

Je kunt je ook inschrijven via  https://www.hansgroenhuijsen.nl/inschrijven-kennisblogs/
Dan krijg je alle stukjes automatisch in je mail. En natuurlijk staan alle blogs en artikelen
op mijn website :  https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/.Stukjes over Corona, transities etc. staan onder : https://www.hansgroenhuijsen.nl/category/4fields/de-toekomst-een-betere-wereld/