Ecosystemen : oude wijn in nieuwe zakken ?
Complexiteit.
We kennen het onderhand wel : alles hangt met alles samen, elk probleem roept weer 10 nieuwe problemen op, complexiteit van alles neemt toe. Dat kan allerlei reacties oproepen : in wanhoop verder niets meer doen, mooie visioenen schetsen over een betere wereld, doormodderen met kleine stapjes vooruit, ons aanpassen. Tot de laatste categorie reken ik het verschijnsel “ecosystemen”. Ik vind dat altijd wat modieus klinken, best wel modern, een beetje vaag, de panacee van dit decennium. Maar het is serious business. Bij ecosystemen denken we misschien als eerste aan de natuur, met steekwoorden als : samenhang, balans, “alles hangt met alles samen”.
Eco in de economie.
Maar ook in de economie kennen we ecosystemen. Dan gaat het om een netwerk van organisaties, verbonden rondom de levering van producten en diensten, door middel van zowel concurrentie als samenwerking. Iedere deelnemer raakt en beïnvloedt de anderen en wordt beïnvloed door die anderen. Het systeem is flexibel (versus een klassieke neiging om zoveel mogelijk te willen structureren en vast te pinnen) en adaptief. Het systeem biedt vanuit zijn intrinsieke kracht een “barrier to entry”, een drempel tegen nieuwe concurrenten ((dat raakt een klassieke spanning in het economisch denken lang leve de vrije markt, maar het liefst met ultieme macht voor mij en met zo weinig mogelijk concurrenten).
De kracht van het systeem ontstaat door samen technologie te ontwikkelen en toe te passen, kennis en kunde sneller te versterken naar een hoger niveau, en samen dus een sterke concurrentiepositie te bouwen, met een nieuwe en vooral coherente propositie, een oplossing voor… De propositie
bestaat uit de logische combinatie van producten/modules/componenten die afzonderlijk zijn ontwikkeld. Een ecosysteem is dus in essentie een andere besturingsmodel dan de klassieke modellen waarin een onderneming alles in eigen huis doet, en/of een strikt aangestuurde supply chain beheerst.
Plussen en minnen.
De plussen van zo’n systeem liggen in de toegang tot kennis en kunde, de opening richting schaalvergroting, het behoud van flexibiliteit en creativiteit. Het netwerkeffect speelt een rol: hoe meer klanten toetreden, hoe sterker en dominanter jouw positie van waaruit je weer verder kan groeien; het ecosysteem is dan een soort garantie tot continue en exponentiële groei.
Nadelen ? Die zijn er natuurlijk. Spelers binnen het systeem zijn weliswaar autonoom maar in zekere zin wel afhankelijk. Besturing en controle (hoewel een beetje termen uit de oude doos) worden dan lastiger. En vroeger of later kan er een discussie ontstaan over de verdeling van de winst. Wie krijgt welk aandeel in de gecreëerde waarde ? En ook een ecosysteem kan last krijgen van groeistuipen en zelfgenoegzaamheid en behoudzucht. Groei kan leiden tot te snelle stijging in kosten, tot verlies van kwaliteit, verlies aan scherpte en klantfocus.
Voordat je dus toetreedt tot een ecosysteem, moet je jezelf wat vragen stellen. Hoe liggen de markt- en machtsverhoudingen ? Kan jij de markt veranderen ? Hoe snel gaan de veranderingen in jouw markt en kan je die alleen bijhouden ? Wat mist jouw onderneming, wat heb jij nodig ? Met welke partijen is het dan logisch om een systeem te bouwen ? En hebben die dan de juiste mankracht, kennis en middelen om de gewenste rol te vervullen ? Welke problemen kan je tegenkomen zoals besturing, tegenstellingen in belangen, ambities en cultuur ? Welke rol wil je vervullen ? de initiator en regisseur van een ecosysteem of een bescheidenere rol als deelnemer ?
Value, supply of eco ?
Waar verschilt nu een ecosysteem van de termen die we zo goed kennen : value chain en supply chain? In de value chain draait het om waardecreatie, onderscheidend vermogen, voordeel t.o.v. je concurrent. En onderneming wil waarde toevoegen binnen dat hele proces van materialen en grondstoffen die binnenkomen, de productie naar gereed product of dienst en de stroom naar buiten, waarbij marketing en sales en servicing van belang zijn. Een supply chain is veel meer gericht op de operations, de flow van goederen en grondstoffen upstream en downstream; de aandacht is vooral gericht op efficiency en processen.
Nog een begrip : het platform. Een platform geeft eigenlijk de kracht aan een ecosysteem. Het platform is de verbinding tussen de partijen binnen een ecosysteem (de hoofdrolspeler en regisseur, leveranciers en ontwikkelaars, gebruikers/deelnemers, en netwerkpartners/service providers).
Auto’s.
Om te beginnen: toetreding tot een ecosysteem is geen voorwaarde voor of garantie op succes.
Maar, zoals in veel andere sectoren, zijn er veel, nogal dwingende, redenen om eens goed te kijken naar jouw business model, jouw manier om je te organiseren voor de toekomst. We kennen het rijtje wel, maar doen er misschien niet zoveel mee. Denk aan de technologie rondom de auto (energie, aandrijving), de technologie in de auto (connect, ADAS), de functie van de auto en de waarde die de consument daaraan toekent, verschuiving in mobiliteit (hoeveel, doel/functie, modaliteit) en het betalen daarvoor. Producten en diensten vloeien in elkaar over (blurring), en traditionele scheidslijnen tussen sectoren en markten verdwijnen, technologie en data zijn dominant en leiden tot compleet nieuwe business en marktverhoudingen, data/informatie is de verbindende factor tussen spelers/deelnemers in de economie. Kortom, het is een illusie om te veronderstellen dat we in deze setting nog kunnen werken met de oplossingen van gisteren of van de vorige eeuw. Dat besef is er natuurlijk, maar er naar handelen is iets anders. De urgentie wordt niet zo gevoeld, kant en klare oplossingen liggen niet op de plank, onzekerheid verlamt soms.
En ondertussen worden de nieuwe spelers zichtbaar : Uber, Tesla, Apple, Amazon, Alibaba.
Het blijven spannende en interessante tijden, met of zonder een ecosysteem. Terug naar de titel: oude wijn in nieuwe zakken. Het gaat niet om de ouderdom van de wijn of van de wijnzak. Het gaat erom of die wijn, zak of fles goed is, past in een veranderende markt. Een variant op Darwin met zijn survival of the fittest : het gaat er niet om wie de sterkste is, maar wie zich het beste aanpast. Daar drinken we op.
Wordt vervolgd.
Hans Groenhuijsen, 30 maart 2021.
Alle blogs : https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/
Afbeeldingen:
https://sloanreview.mit.edu/article/how-business-ecosystems-rise-and-often-fall/
https://i1.wp.com/www.business-to-you.com/wp-content/uploads/2018/03/Value-Chain-1.png
https://www.maravedis-bwa.com/2016/01/14/the-future-of-automotive-mobility/