Wat beweegt Poetin ?
Is deze man een enigma, een raadsel ? Of een open boek ? We moeten er naar raden wat hem beweegt. Voorlopig vinden we het makkelijk om er vooral een Poetin-show van te maken,
hooguit met een paar honderd oligarchen. Nee, het is/wij vinden het geen oorlog van Rusland. Waar draait het allemaal om ?
. de restauratie van de het oude Rijk c.q. de Sovjet-Unie, valse romantiek over de tsaren, en vooral over die communistische heilstaat tussen 1917 en 1991.
. het verjagen van het regime daar in Kiev (nazisten, idioten, moordenaars) en de bescherming van het “eigen volk”, de Russen op grondgebied van de Oekraïne
. het opbouwen van een optie om elders in Europa toe te slaan (Baltische staten, Roemenië, Hongarije, Zweden, Finland).
. het “neutraliseren” van de dreiging van de EU en de NATO door ze buiten de Oekraïne te houden, en het (her)bouwen van een bufferzone tussen Europa en Rusland
. denk aan de (vage) beloftes ten tijde van Bush 1/Baker c.s. over neutraliteit in Europa en over Rusland als onderdeel van een Europees veiligheidssysteem
. de verwijzing naar conflicten waarin het Westen een minder fraaie glansrijke rol speelde,
. en de daarbij vaak door USA, UK en anderen verloren oorlogen in de recente geschiedenis,
. denk daarbij aan de USA die de Sovjet-Unie niet accepteerde in de eigen achtertuin, Cuba 1962.
. toegang tot de rijkdommen van Oekraïne (landbouw, grote voorraad grondstoffen, gas
. het op termijn stutten van de eigen (relatief kleine en zwakke) economie (met een grote afhankelijkheid van fossiele energie)
. het bieden van identiteit en een gevoel van eigenwaarde aan zichzelf en het volk
. de inzet van een grote oorlogsmachine, die er nu eenmaal is (met een begroting van zo’n 60 miljard, de EU ruim 350 miljard trouwens)
. het toegeven aan diepe gevoelens van frustratie, persoonlijk en als natie.
. het gebruiken van de mogelijke zwakte van de USA (tussentijds verkiezingen, Trump, economie, aandacht voor interne problemen)
. de USA voor wie het belangrijkste podium verschuift van Europa naar Azië/China.
. het gebruiken van de zwakte van NATO (artikel 5, te lage defensie-uitgaven, kleine fysieke macht die niet geschikt is voor een min of meer conventionele/grond oorlog)
. het gebruiken van de relatieve zwakte van het Westen (gerommel in Afghanistan, de Coronacrisis, de economische problemen, de verdeeldheid binnen de EU), aanwakkeren van meer verdeeldheid.
Europa’s hoop in bange dagen.
We waanden ons veilig laat 20ste eeuw, begin 21ste eeuw. We hadden wat gedoe, maar meestal geïsoleerd en ver van eigen bed(Afghanistan, Syrië, voormalig Joegoslavië, de Krim, Georgië) en keken even een andere kant op. We toonden trots onze morele superioriteit als een houvast voor onszelf en een baken voor de rest van de wereld, maar lieten tegelijk angst, besluiteloosheid, en egocentrisme zien, en vooral : zwakte. Zwakte maakt het makkelijker voor een tegenstander, zwakte vormt zelfs, onbedoeld een extreme uitdaging, een kans voor de andere die hij niet kan laten lopen. Poetin lijkt me zo’n man. Probeer je voor te stellen hoe de geschiedenis van de Oekraïne er uit ziet: voor 1400 was het al een komen en gaan van allerlei heerszuchtige types. Vervolgens kwamen Litouwen, Polen, Oostenrijk-Hongarije in beeld en uiteindelijk Moedertje Rusland eind 18de eeuw. Met de Russische revolutie en de snelle vrede met Duitsland (Brest-Litovsk) is de Oekraïne even onafhankelijk maar in 1921 slaat Rusland alweer toe. Stalin jaagt vervolgens miljoenen mensen de dood in met een zelf gecreëerde hongersnood, de Duitsers rukken op maar worden verslagen. De Oekraïne blijft Russisch. In 1991 wordt het land onafhankelijk nadat de oude Sovjet-Unie in elkaar is gezakt.
Wat drijft het Westen ?
Angst natuurlijk, voor de oorlog daar, voor het uit de hand lopen van dit conflict, voor de mogelijke vervolgacties vanuit het Kremlin in andere landen. We prediken, uit overtuiging, de vrijheid, de democratie, het. We zeggen dat we het allemaal niet zagen aankomen alsof Tsjetsjenië, Georgië, de Krim, Syrië, en de Donbas niet hebben bestaan. We noemen dit een kantelpunt (dat klinkt altijd geweldig en groots, wat een historisch besef) maar het is een volgende, inderdaad grote, stap in een lange ontwikkeling. We veronderstellen dat Poetin de reacties van het Westen niet zag aankomen in dit conflict; dat lijkt me de vraag, net als de vraag of hij er ernstig van onder de indruk is. We denken naar Poetin te kijken en een inschatting te maken, maar projecteren onze eigen gevoelens en onzekerheden op de ander. Wij hier in Europa zijn vooral zelf erg onder de indruk zijn van de sancties die we nu zelf treffen. Die komen ongetwijfeld hard aan. Maar het Kremlin ziet ook de symboliek van eensgezindheid, van steun, van het zenden van wapens, van het versterken van Europese defensie (dat duurt nog lang voordat dit is gerealiseerd): eerst zien en dan geloven. Nog even en de Donbas, de Krim, de zee van Azov, een regime-wisseling in Kiev, de toegang tot de Middellandse Zee : het ligt min of meer voor het oprapen. Lidmaatschap van de EU en van de NATO duurt hoe dan ook nog eindeloos (ondanks krachtige uitspraken van de EU-chef) dus met uitstel geef je niet al teveel weg (behalve dat het pijn doet en kan worden gezien als het zoveelste teken van zwakte).
Met een cyberwar, desinformatie, een oneindige voorraad aan wapens (raketten die vernietigen en schrik aanjagen zonder dat een stad zelf direct moet worden binnengetrokken), en een grote dosis meedogenloosheid houdt Rusland het wel even uit. Als je steden niet kunt veroveren dan terroriseer je en gooi je het plat: een variant op Stalin’s massale broedermoord in het Westen van de Sovjet-Unie in de 2e wereldoorlog met de tactiek van de verschroeide aarde (taktika vyzhzhennoy zemli),het Duitse Ausradieren in 1939-1945, en Poetin’s aanpak van Grozny(1999-2000).
Waar is de uitgang ?
Het zou goed zijn om ons niet alleen af te vragen hoe Poetin nu zo ver is gekomen (of diep gevallen), en wat zijn volgende stappen zijn, maar ook hoe ver wij zelf zijn gekomen en wat ons nu te doen staat. Eensgezindheid en steun (hoe mooi en nobel en goed ook) zijn op termijn niet voldoende. De zelfgenoegzaamheid daarover kan zelfs in de weg staan. Er moet een uitweg worden gevonden, hoe onsmakelijk en opportunistisch dat ook klinkt, Machiavelli luistert mee.
Hans Groenhuijsen, 4 maart 2022.
De komende weken schrijf ik nog enkele stukjes over de Oekraïne, Rusland, het Westen.
Wat zijn scenario’s, is er een uitweg ?
. Eerdere blogs in https://www.hansgroenhuijsen.nl/category/4fields/strategieen/ over scenario’s, dilemma’s, de kracht van het verleden:
https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/scenarios-in-verleden-en-toekomst
https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/het-prisoners-dilemma-de-leugen-van-de-win-win/
https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/verleden-rechtvaardigt/
. Alle artikelen en blogs , zie: https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/
. Wil je in het vervolg wekelijks mijn blog ontvangen ? Meld je aan via “aanvraag artikelen” op
https://www.hansgroenhuijsen.nl/inschrijven-kennisblogs/
. ©alle rechten voorbehouden Hans Groenhuijsen, 2022.
T 06-52 58 95 85
M hans@hansgroenhuijsen.nl
I https://www.hansgroenhuijsen.nl
Link https://www.linkedin.com/in/4fieldshansgroenhuijsen/