De consument is een grillig wezen, de burger is onberekenbaar, de automobilist maakt er een potje van, de kiezer is wispelturig; de mens is subjectief, egoïstisch,  irrationeel, bevooroordeeld; overtuigd van eigen gelijk en van het ongelijk van de ander, van het recht en de goede bedoelingen aan eigen zijde, en de kwade genius in de ander. We zien de splinter in andermans oog maar niet de balk in eigen oog. Genoeg kwalificaties om te kunnen stellen dat het afzien is met …. de mens …. en zijn auto. Maar daarmee schieten we niet veel op. We hebben het er maar mee te doen, met die ander en met onszelf.   Ik ga het nu eens hebben over de mens en mobiliteit, de mens als mobilist.

Dat mobiel zijn doen we op twee benen, eventueel op handen en voeten; op de rug van een of ander dier, op dingen met wielen in allerlei soorten en maten. Ongelijkheid is daarbij een gegeven. Ongelijk in de menselijke spierkracht, ongelijkheid in de kracht van dieren en hulpmiddelen die we inzetten, ongelijkheid in hoe behendig we zijn. Ongelijkheid leidt al snel tot fricties, tot strijd, tot botsing van belangen.  En dat mobiel zijn leren we niet af. Mobiel zijn is een gegeven. We zijn mobiel om te kunnen jagen, betere gronden op te zoeken, te vluchten, naar ons werk (jachtterrein, akker etc.) te gaan, achter de horizon te kijken en te ontdekken, te veroveren, te vechten.  Met 3000 jaar geleden het wiel, 200 jaar geleden de locomotief, 140 jaar geleden de auto, en “to be continued”. We hebben zelfs wetten van de mobiliteit gedefinieerd.  ik noem even de Wet van Marchetti (ook wel de BREVER wet genoemd)die stelt dat we als mens altijd zo’n 70 tot 90  minuten  per dag  (willen) reizen. De wet van irrationaliteit stelt dat 95% van ons (mobiliteits)gedrag wordt bepaald door emotie, vooroordelen etc. Dat stemt hoopvol, of eigenlijk niet. De mens is t.a.v. zijn mobiliteit kennelijk gevangen in (“verkeerde”) wetmatigheden en dus niet van nature geneigd tot het goede (als we dat al zouden kunnen bepalen).

Panta  rhei.

De Griekse filosoof Heraclitus is de bron van deze uitspraak : alles stroomt, beweegt, verandert. Zo was het, en zo is het.
Wat gebeurt er als jouw reisafstand minder wordt ? Soms is de reactie : mooi meegenomen. Maar de wet van Marchetti blijft vaak overeind. Of we gaan verder van ons werk wonen (goedkoper, groener etc.) waarmee dus ook die files in stand blijven. Of we kiezen voor een minder snelle modaliteit (fiets, OV etc.) waarmee dus weer die reistijd constant blijft.  Bij een toenemende snelheid gaan we meer kilometers maken. Gek ?  nee dus. Dat zien we met gebruik van de auto, met vliegen, met in de toekomst de Hyperloop; ook hier weer : T(tijd)= C (constant). Als nu de fysieke mobiliteit wordt vervangen door virtuele mobiliteit zijn de gevolgen interessant. Met meer thuiswerken, digitale hulpmiddelen en communicatie kan de consument besluiten om (alweer) verder van het werk te gaan wonen (minder vaak naar je werk, maar dan wel een grotere afstand). Of je werkt vooral thuis maar geeft gehoor aan die aandrang tot je verplaatsen door wat vaker naar buiten te gaan en te bewegen (fysiek of met de auto). Meer online bestellen  met aflevering aan huis leidt tot minder verplaatsingen wellicht; maar ook hier kan compensatie optreden.  Je gaat minder voor de dagelijkse boodschappen op pad, maar daar tegenover ga je wat vaker gewoon voor de lol naar een winkel/stadscentrum, niet meer functioneel winkelen maar fun shoppen dus.
De mens is allicht wat anarchistisch, heeft de pest aan dingen die moeten, heeft de pest aan verboden en geboden. Maar dat wordt allemaal vele malen sterker als die oerdriften, die aandrang tot mobiliteit, in beeld komen. Dan gaat het over (aantasting van ) vrijheid, mobiel zijn als grondrecht, mobiliteit als opening naar de wereld, naar het ontdekken van die wereld, mobiliteit als diepste expressie van het mens zijn.

En dan is daar de auto;  wat een fenomeen.

Sinds mensenheugenis zijn de middelen die we gebruiken om ons te verplaatsen niet gewoon maar dingen, functioneel en nuttig. Maar ze zijn een middel om ons te onderscheiden, ons aanzien te vergroten, onze goede smaak te etaleren.  Tegelijk bereiken we er meestal snelheid mee, sneller dan onze eigen benen, met een groter bereik, een grotere actieradius. Dat geldt voor een paard, een kameel, een kar, een boot, en later een fiets of auto of vliegtuig of… En die transportmiddelen koppelen we ook  aan competitie, aan snelheid aan onze eigen behendigheid. Het beheersen van een paard, het onder controle houden van een auto ; het geeft een gevoel van macht en in control zijn, van die behendigheid, dat gevoel dat je de natuur overwint, anderen overwint.

En vervolgens gaan we die liefde voor de auto rationaliseren. We benoemen alle geweldige voordelen, de zegeningen voor de mensheid. Denk aan de ultieme vrijheid, de mogelijkheid om je snel en over grote afstanden te verplaatsen op jacht naar geluk, rust, ontspanning, naar werk en welvaart, naar verbinding met anderen.
En tegelijk definiëren we die auto als een harde noodzaak: woon-werk verkeer, familiebezoek, vakantie, de natuur in, kinderen naar school/voetbal/hockey, naar vriendjes, boodschappen doen.
Planologisch is de wereld ingericht op die auto en maakt tegelijk die auto tot een conditio sine qua non: scheiding van wonen en werk, school, recreatie, de buurtwinkel, de eigen sportclub. We raken ingericht op scheiding van functies, op afstand die we vervolgens eindeloos moeten overbruggen. Daarmee wordt de wereld dan wel gefixeerd. Een andere inrichting van mobiliteit dwingt bijna per definitie tot een andere inrichting van een complex systeem. Het bekende probleem dus dat we niet meer kleinere veranderingen BINNEN een systeem kunnen doorvoeren maar moeten werken aan een verandering VAN het systeem. Maar dat woord “systeem” klinkt al gelijk technocratisch, erg sturend, en roept dus navenant weerstand op. Termen als ruimtelijke ordening, planologie, de leefomgeving, de “15 minuten stad”  versterken de vooroordelen en aversie jegens “het systeem”.

De discussie blijft. Aan de ene kant : groen, systeemveranderaars, the great reset, no growth. Aan de andere kant : petrol heads, optimisten, vooruitgangsdenkers, groeiers.  En we blijven bezig met vooral te bedenken waar we het over oneens zijn, waar we tegen zijn.  Iemand VOOR ?

In volgende blogs o.a. aandacht voor houding en gedrag,  voor weerstand tegen verandering; dat alles in relatie tot de mens, zijn mobiliteit, zijn auto. Goeie reis verder.

Hans Groenhuijsen, 7 februari 2024.

T                06-52 58 95 85
M              hans@hansgroenhuijsen.nl
I                 https://www.hansgroenhuijsen.nl
Link           https://www.linkedin.com/in/4fieldshansgroenhuijsen/

Alle artikelen en blogs , zie: https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/

. wekelijks mijn blog ontvangen ? Meld je aan  via “aanvraag artikelen” op
https://www.hansgroenhuijsen.nl/inschrijven-kennisblogs/

. ©alle rechten voorbehouden Hans Groenhuijsen, 2024.