De markt : het probleem of de oplossing ?

Het Forum Romanum (Rome) was ooit de plek waar politiek, bestuur, commercie en religie bij elkaar kwamen.
Welke kant gaat het nu op met die markt en met die politiek en democratie (en religie) ?
De wereld verandert: ja, dat wisten we al. We hebben de nodige vraagstukken op te lossen maar dat wisten we ook al.
Tijd voor verandering dus, zou je zeggen.

1. Is het glas half vol of half leeg ?

Het CO2 vraagstuk, de gigantische vervuiling, de uitputting van deze aardbol in een rap tempo, de energietransitie (andere energie, anders omgaan met energieproductie en verbruik).
En nog wat je zou bijna zeggen bescheidener problemen als de wereldvrede, verdeling van welvaart, toegang tot kennis, voeding en gezondheid, biodiversiteit. Je kan het ook positiever formuleren : we hebben de wind in de zeilen, er is heel veel dat beter gaat dan vroeger, we hebben eindeloos veel mogelijkheden en kansen om te benutten. Dat is gelijk een discussie die geen einde kent. Ieder die op zijn of haar manier naar de wereld kijkt, denkt dat hij/zij de wijsheid in pacht heeft, stapelt bewijzen op voor het eigen gelijk, veegt met andersdenkenden de vloer aan. Laat ik het gemakshalve houden bij de veronderstelling (waar ik natuurlijk 100% gelijk in heb) dat elke overtuiging of ideologie enigszins bewijsbaar is, maar vooral ook een kwestie is van eigen subjectieve (niks mis meer overigens) waarneming en voorkeuren. U kent de uitdrukking wellicht : “Beauty is in the eye of the beholder”. Schoonheid zit niet zozeer in het object dat mooi gevonden wordt, maar zit vooral in het oog en brein van degene die kijkt. Optimisme en pessimisme zitten vooral daar, in die overtuiging van de persoon, in diens doen en laten, in zijn of haar levensmotto en instelling: ”Optimism as well as pessimism are in the eye of the beholder”.

2. Veel problemen en ellende; op zoek naar de oplossing ?

Goed dus : veel problemen, verbeterpunten en kansen. Denk naast die grote wereldproblemen aan criminaliteit, de capaciteitsproblemen en kosten bij politie, in het onderwijs, in de ouderen- en gezondheidszorg. En telkens weer is er de roep om meer geld, maar ook om een aanpak van de echte problemen, om een aanvalsplan of Deltaplan, om een samenhangende visie, om een alomvattend akkoord. Kennelijk voelen we wel aan dat ons oplossend vermogen tekort schiet, dat we er niet komen met halve deeloplossingen voor deelproblemen. Waar komt al die ellende vandaan ? Zijn het echte problemen of is het een hoop verbaal geweld ? is er sprake van nostalgisch geleuter over het verleden, benepen spruitjesverhalen, angsthazerij, pessimisme ? Is het gewoon leuk om ook te roeptoeteren en jezelf als ziener, profeet en grote vlekverwijderaar neer te zetten ? Zijn de problemen misschien toch wel te overzien maar is het de combinatie of cumulatie van problemen die onze droom verstoort, onze illusie van een steeds betere en maakbare samenleving ? Zijn sommigen al begonnen met de verkiezingsstrijd / met een puur rituele aanval van problemen ? Worden onder het mom van zorg over het algemeen belang vooral kleine deelbelangen bevochten ? Of is er toch een daadwerkelijke bezorgdheid over verschillende onderwerpen maar zijn er nog geen antwoorden, en zijn we nog op zoek naar iets (maar wat dan ?). Laten we vooral niet vergeten dat er veel goed gaat, althans redelijk goed, althans beter dan in het verleden (maar alles heeft een keerzijde). De setting waarin we leven is ingrijpend aan het veranderen. We kennen de trits wel met de grote trends : globalisering, technologie en disruptie, bevolkingsgroei, de 4e industriële revolutie, Artificial Intelligence, noem maar op. En al die trends hangen samen, versterken elkaar, leveren kansen om de wereld beter te maken, maar hebben ook negatieve effecten. En problemen worden snel groter, veelomvattender en complexer; waardoor oplossingen steeds moeilijker worden. Voor sommigen overigens reden om maar de andere kant uit te kijken, anderen de schuld te geven, en schijn-oplossingen te omarmen.

3. Een onderhoudsbeurt voor markt en democratie ?

En dan zou je dus voorzichtig 2 conclusies kunnen trekken. De markt doet hier niet zijn werk, en de politiek (of wij als collectief, als samenleving) faalt. Om te beginnen de markt. Elke markt, elke marktordening, kent zijn problemen en tekortkomingen. Het wordt tijd om het marktmodel zoals we dat nu kennen, eens tegen het licht te houden. Het is de moeite waard om te kijken hoe we dat model kunnen verbeteren, aan te passen aan een wereld die inmiddels drastisch verandert. Denk aan de grote impact van technologie en kunstmatige intelligentie ( een bedreiging en complicatie maar ook een kans), demografische issues, welvaart en welzijn, ecologische vraagstukken, concentratie of spreiding van macht.

En vervolgens de politiek. Een citaat van Winston Churchill : Many forms of Government have been tried, and will be tried in this world of sin and woe. No one pretends that democracy is perfect or all wise. Indeed it has been said that democracy is the worst form of Government except for all those other forms that have been tried from time to time.…
Democratie is niet perfect maar de minst slechte vorm van regeren. En Churchill (en velen met hem) stelde ook dat democratie als enige in staat is om vernieuwing toe te staan; sterker nog, om zichzelf te vernieuwen.
Goed, daarmee zijn de onderwerpen voor de volgende blog wel aangegeven.

Hans Groenhuijsen, maart 2020.

 

Voor alle blogs en artikelen zie  https://www.hansgroenhuijsen.nl/category/blogs/

Gratis abonneren op blogs:     https://www.hansgroenhuijsen.nl/inschrijven-kennisblogs/