Is data het wondermiddel, een zegen voor de mensheid ? Of een gevaar voor onze beschaving ?

Onze wereld is niet echt.

Het is een inmiddels bekend beeld : het leven is een videogame, een computersimulatie. Wat we er maar mee  bedoelen is dat het leven wordt gedomineerd door technologie, vooral natuurlijk computers. Data is hetgeen ons op de been houdt. Daar kunnen we natuurlijk gelijk allerlei samenzweringen en slechte bedoelingen bij bedenken: “Big Brother is watching you”, the Frightful Five (Apple, Amazon, Facebook, Microsoft, Google/Alphabet)  die ons leven van A tot en met Z kennen en controleren.

Het kan nog verder gaan.  We leven daadwerkelijk in een computersimulatie die door een compleet andere beschaving, los van de onze, is gebouwd en wordt gecontroleerd. Dat is zo’n beetje het beeld in de film(s) “the Matrix”. Computers sturen prikkels naar ons brein, maar wij ervaren die als waarnemingen met onze eigen zintuigen binnen (wat wij veronderstellen als) een fysieke werkelijkheid, terwijl we voor de gek worden gehouden door computers die alleen maar die werkelijkheid simuleren. We denken dat we zelf aan de knoppen zitten, dat we handelen uit vrije wil, maar nee dus. Daarmee komt de conclusie dichtbij dat de mensheid (zoals wij die ons voorstellen) wel richting eindstation gaat.

Data is gold.
Terug naar de wereld van vandaag (alhoewel je bijna gaat twijfelen of ik dat alleen maar denk en voor de gek wordt gehouden). Data is “the oil of the 21^st. century”, een waarheid als een koe. En net als met de echte olie in de 20^ste eeuw in het nooit genoeg. Olie was (en is) macht, geld, altijd meer. Data heeft dezelfde kenmerken, maar het leuke is dat we niet zoals bij olie het met veel gedoe en smerigheid moeten oppompen en met nog meer smerigheid gebruiken. Data genereren we grotendeels zelf, er is niet een herkenbare groep bedrijven die data maakt. Data ontstaan in een systeem waar we zelf in zitten, en dat ons op basis van die data voorziet van allerlei leuke, interessante, nuttige informatie (en voor een deel zorgt voor een hoop rotzooi en ellende natuurlijk).

Denken dat zo’n systeem neutraal is, is een fictie. Het gaat om de selectie van data, om de wijze waarop we daar informatie van maken, op de manier waarop we de toegankelijkheid daarvan regelen. Het gaat natuurlijk om de inmiddels wel bekende begrippen als privacy, security, integriteit. Het draait om wat we met informatie vervolgens doen : producten en diensten ontwikkelen, kennis verschaffen etc.

Krijgen we een betere wereld ?
Overal in deze wereld zijn er partijen die hier geld mee verdienen. Niets nieuws eigenlijk. Maar de schaal waarop, de manier waarop, en de grip daarop (vanuit macro-economisch en maatschappelijk belang)  kennen andere dimensies dan die ouderwetse lekker tastbare mega-concerns. Meer dan bij die olie, is het nooit genoeg met die data: “all I want, is everything”. Daar zit de zorg; bij consumenten omdat het gaat over privacy, grip op je eigen data, en vergeet niet de waarde van jouw data (echte waarde in euro’s of dollars). En maatschappelijk gezien gaat het om die al genoemde veiligheid, om de toegankelijkheid, om voldoende marktwerking, en om het waarborgen van het collectief algemeen belang.

De auto.
Nu even naar auto’s of, beter nog, naar mobiliteit. De auto is wat het woord zegt : zelfsturend, gaat zijn eigen gang, automatisch. Aan de terminologie afgemeten, is het daar wel erg spannend : connected, (big) data, autonoom, ADAS, smart, intelligent, augmented en virtual reality. Het hele woordenboek komt voorbij. De mogelijkheden zijn grenzeloos. We kunnen slim reizen, multimodaal, sneller, veiliger. We kunnen sharen/delen, we kunnen (grotendeels) autonoom rijden, alles rondom die auto wordt geregeld: tanken/laden, routes, diagnose en onderhoud. We betalen voor een verzekering op basis van hoeveel we rijden en hoe we rijden. En natuurlijk is die auto ook maar weer een onderdeeltje van een nog veel groter netwerk : van dat beroemde Internet of Things, dat internet of Living. Sterker nog,  het is onderdeel van jouw eigen persoonlijke wereld : je huis,  je werk, je familie, je woonomgeving.

Mobiliteit plus data = smart ?
Dit is geen toekomstmuziek maar is er nu.
Met een miljard auto’s, een veelvoud daarvan aan fietsen, fijnmazige verbindingen met treinen, bussen, metro’s, vliegtuigen, en tot slot met richting de 10 miljard mensen  is mobiliteit Big business.
Mobiliteit is en blijft een soort basisbehoefte, zit in onze genen verpakt. De moeite waard om de strijd over aan te gaan. Niet alleen over wat we allemaal met data kunnen doen, maar ook hoe, wat we er mee kunnen verdienen, wie de macht heeft.
Bedenk dat als je de volgende keer in een auto stapt, als je een auto koopt en ergens bij het kruisje tekent  en akkoord gaat met allerlei bepalingen over die data uit jouw auto. Zoals we al 10 jaar en langer meerdere malen per dag “accoord met….” aanvinken,  “I agree”  of “allow” aanklikken. Realiseer je dat die auto voor jou betekenis heeft maar ook gewoon een money maker is voor één of meer ondernemingen ergens in de wereld.
Daarmee is dan de cirkel wel rond.  De controle over jouw autonoom rijdende auto ligt dan bij, ja bij wie eigenlijk? Je auto rijdt vanzelf, krijgt updates, wordt gevolgd en gestuurd, is een platform dat jou informeert en entertaint.  Net als in the Matrix. We hebben nog de illusie dat we zelf de controle hebben, maar dat is verleden tijd.

Klein Duimpje.
We kennen het verhaal nog wel misschien. Klein  Duimpje markeert de route van huis naar het donkere bos met kiezelsteentjes en vindt dus makkelijk zijn huis weer terug. De tweede keer doet hij het met broodkruimeltjes, en die worden opgegeten door de vogels. En dus verdwaalt hij, en komt terecht bij de reus. De rest van het sprookje is niet zo relevant, behalve het einde : Klein Duimpje en zijn broertjes en zussen leven uiteindelijk nog lang en gelukkig.

Dit lijkt wat op data. We laten overal en nergens data achter. Daarmee kunnen we zelf bij wijze van spreken onze weg terugvinden. Maar ook anderen kunnen ons volgen, sterker nog : anderen, noem ze maar even  de Big Data reuzen, helpen ons om onze route te volgen, laten ons zien waar we allemaal zijn geweest, waar we naartoe kunnen gaan, wat we onderweg kunnen doen. Nog een stap verder, en die reuzen zijn minder bezig om ons te helpen en op het goede pad te houden. Maar ze sturen ons, laten ons een route volgen die hen uitkomt. En als je pech hebt, kom je uit in het huis van de reus waar je wordt opgegeten als je niet uitkijkt.

Maar hopen dat ons eigen Data-verhaal net zo eindigt als de meeste sprookjes : ze leefden nog lang en gelukkig.

Hans Groenhuijsen, 3 februari 2021.

Voor blogs over data : https://www.hansgroenhuijsen.nl/category/4fields/automotive-trends/

Voor alle artikelen/blogs : https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/

foto :  www.deleukstesprookjes.nl/klein duimpje.