Crisis : gevaar of kans ?

1. Crisis in Chinees perspectief : “Ni hao” en “Wei Ji”.

Chinees is voor ons een lastige : de verschillende Chinese talen, de karakters, de uitspraak. Wat vriendelijker gezegd : de meesten van ons staan in China als zwijgzaam bekend. “Ni hao” kennen we vaak nog wel; het betekent “hallo”. Maar Wei Ji ? De term “Wei Ji” is actueler dan ooit. Het betekent : CRISIS. Maar zo eenvoudig is dat niet. Wei Ji bestaat uit 2 karakters en die staan, volgens velen (o.a. Kennedy) voor: gevaar en kans.

Dat komt mooi uit want hier in het Westen is het al lang uit den boze om te praten over problemen of crisis of ondergang of gevaar. Wij geloven juist meer in oplossingen, kansen en uitdagingen. Althans, we klampen ons daar graag aan vast, misschien wel uit een diep gewortelde angst voor crisis. Mooi dus, er is gevaar maar er is ook een kans. Dat maakt ook dat we zo dol zijn op de uitdrukking “never waste a good crisis”. Ook daarin zien we dat hoopvolle en positieve: er is dan misschien een crisis maar laten we die ook vooral gebruiken als het begin van een oplossing of van een nieuwe wereld, als het argument bij uitstek om nu met grote urgentie te beginnen met vernieuwen en verbeteren en oplossen. Toch maar eens een stap terug.

2. Het woord “crisis”.

We hebben allemaal een beeld bij het woord “crisis” maar dat beeld gaat alle kanten op. Kijkend naar het NU : de pandemie, de zorg, de IC capaciteit, de maatschappelijke crisis, de economische crisis, de politieke crises (per land, in de EU). Het is gek dat het woord “crisis” vaak wordt gebruikt om een langere periode te kenschetsen, terwijl het woord vooral verwijst naar een moment, een “keerpunt” of naar tweesprong en beslissing (o.a. in het Grieks). Dat veronderstelt nog dat er een keuze is, 2 opties.
Een crisis (zeker achteraf kijkend) werpt vaak al langer zijn schaduw vooruit; de signalen zijn er al, maar zwak en bovendien doen we graag alsof onze neus bloedt. Niets doen of wat symptoombestrijding zijn dan de bekende (maar dus niet effectieve) reacties. In onze perceptie komt een crisis vaak van buiten (waar dat “buiten” dan ligt is onduidelijk), hetgeen een geruststellende gedachte is als het aankomt op de schuldvraag. Het is vervolgens jammer dat de oplossing nooit van buiten komt maar in eigen huis moet worden gevonden. Sowieso is trouwens de veronderstelde scheiding tussen “buiten” en “binnen” of tussen “zij daar” en “wij hier” een onzinnige constructie. Maar gemiddeld genomen denken we toch vooral aan kommer en kwel, een complex van problemen, geen snelle uitweg, veel offers. De somberheid over het NU is dan vaak, kennelijk, een voldoende prikkel om aan de slag te gaan, nieuwe wegen in te slaan. Soms is het herstel van de oude orde een vurige wens; vaak groeit het besef dat het oude niet meer werkt, en dus verandering wenselijk en noodzakelijk is. Sinds maart krijgt dit besef nog weer een wending : we hebben te maken met een systeemcrisis, en dat vraagt dus om fundamentele systeemverandering.

3. Het woord “Wei ji”.

Vervolgens dat Wei Ji. Ik ben de Chinese taal niet machtig (een van de velen dus die nogal zwijgzaam door China loopt, sowieso trouwens aan te raden daar). Het idee dat Wei Ji een combinatie in zich heeft van gevaar en kans is een logische fout in de interpretatie en het begrip van de taal (“ji hui” betekent bijvoorbeeld “kans”). Maar in de basis betekent “Wei Ji” dus gewoon crisis, een gevaarlijk moment. Het misverstand over de betekenis is versterkt door John Kennedy in 1959, toen nog senator : “When written in Chinese, the word “crisis” is composed of 2 characters : one represents danger and one represents opportunity”. Kennedy zat dus fout, maar dat doet misschien weinig af aan de kracht van zijn boodschap : optimisme, aan de slag, samen etc. Dat vonden we ook terug in : “ask not what your country can do for you, but ask what you can do for your country” (tijdens de inauguratie als president), in “Ich bin ein Berliner” (bezoek aan Berlijn 1963) , in de vele statements over het Apollo ruimtevaartprogramma.

4. Wasting a good crisis.

Dan dat “never waste a good crisis” (of “never let a good crisis go to waste”). Wie weet er nog dat deze uitspraak afkomstig is van Winston Churchill ? Hij doelde daarbij niet op een economische crisis maar meer op de Tweede Wereldoorlog als geheel en de impact daarvan.
De totstandkoming van de Verenigde Naties na de oorlog werd door Churchill als een positieve ontwikkeling gezien, welke werd veroorzaakt/aangejaagd door die oorlog. Je zou kunnen zeggen : een geluk bij een ongeluk. Veel later werd deze uitdrukking een aansporing om in tijden van crisis vooral niet stil te gaan zitten somberen, maar om aan de slag te gaan, dromen te verwezenlijken, de ellende van de crisis om te zetten in positieve energie. In mei 1940 had diezelfde Churchill het Britse volk niets anders te bieden dan ellende, dan crisis:
“I have nothing to offer, but blood, toil, tears and sweat”. Maar tegelijk was de boodschap: samen staan we sterk, het wordt afzien, maar we kunnen het en hebben een historische plicht te vervullen (leidend tot de overwinning in de oorlog, maar de teloorgang van the British Empire).

Het is trouwens gek dat we hier spreken over “a good crisis”. Wat wordt bedoeld ?  Een flinke serieuze echte crisis of een vriendelijke sympathieke crisis die veel goeds brengt ? Is er dan ook zo iets als “a bad crisis” ? Wat is trouwens het tegenovergestelde van “crisis” ? lastig dus, zo blijkt. Vaak wordt gezegd dat “Bloei” het tegenovergestelde is maar dat gaat uit van een vooral economische lading van het woord “crisis”.

5. Hoezo ? Crisis ?

Een crisis is een crisis, ook in het Chinees dus. Dat we tijdens en door die crisis, aangezet worden tot actie (verbeteren, innoveren, de hele tent verbouwen) is mooi, dat we kansen grijpen (meestal zelf ontwikkelen trouwens) is prachtig. Maar de KANS zit niet per definitie opgesloten in de CRISIS. Dat Chinezen die twee termen juist combineerden in 1 begrip, is niet juist en zou ook logischerwijs onzinnig zijn. Hooguit creëert een crisis de randvoorwaarden, biedt de impuls voor verandering, maar het is an sich even niet de intrinsieke bedoeling van een crisis om kansen te bieden. Een crisis is slecht en vervelend, punt uit. Wij mensen maken er iets positiefs, iets hoopvols van. Denk aan Kennedy met zijn inspirerende toespraken waarbij het ging om “the medium”, om “the message” en wat minder om de juistheid van een enkele uitspraak.

Het is een troostrijke gedachte dat ook een crisis vooral door mensen wordt veroorzaakt, en dat het ook de mensen zijn die zich daaraan ontworstelen, in actie komen, het goede nastreven. Soms moeten we het dan nog even eens worden, dat is vaak lastig.
Ik maak de verwarring graag nog wat groter. Zeg maar vaarwel(Gaobie) tegen de crisis(Wei Ji), en zeg hallo (Ni Hao) tegen de groei(chengzhang).
Tot slot het verzoek/advies om de uitdrukking “never waste a good crisis” in de prullenbak te deponeren, en voortaan te zeggen : “Never waste a good Wei ji” . Dan heb je in ieder geval een goed verhaal en heb je even de aandacht.

Hans Groenhuijsen, 29 mei 2020.

Meer artikelen over crisis, veranderen, innoveren en natuurlijk Corona :
https://www.hansgroenhuijsen.nl/category/4fields/de-toekomst-een-betere-wereld/
Alle artikelen/blogs via https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/