Corona : Wat is het probleem ?

Ooit leerden we, in veel opleidingen en/of in de praktijk, dat het handig is om die vraag te stellen, en vooral ook te beantwoorden. Maar vaak wordt dat vergeten. Sterker nog, er zijn fijne oneliners die het woord “probleem” taboe vinden, en alleen maar gaan over oplossingen en kansen en uitdagingen. Nou, die hebben we dus ook.  Rondom Corona is het kennelijk ook lastig om het probleem te benoemen, laat staan de oplossing.

   Corona een probleem ?
Wat simpel geredeneerd: als je die vraag (wat is hier het probleem)  niet beantwoordt, dan wordt nadenken en praten over oplossingen een hachelijke zaak. Dat zien we dus bij Corona. Dat Corona zelf kent al vele gezichten en variaties. Is Corona zelf het probleem ? De reeks problemen die er door ontstaan is inmiddels eindeloos, sterker nog we hebben al snel een heel complex van problemen, oorzaken, gevolgen, effecten, oplossingen etc.: de gezondheidszorg, de capaciteit (m.n. IC?) daarin, het aantal besmettingen en sterfgevallen, het testen en vaccineren, welvaart en welzijn, maatschappelijke ontwrichting, geestelijke gezondheid, werkgelegenheid, inkomens, krimp/stagnatie in de economie, omvang en aard van steunmaatregelen, de staatsschuld, onze vrijheid, lock downs en avondklok. Iedereen heeft zo zijn eigen definitie van de problemen, en dus van de oplossingen. Denk eens aan de bekende metafoor van
“the garbage can “.In veel situaties staat er ergens een afvalbak vol met aardige oplossingen die nog op zoek zijn naar een probleem. En vaak gaan die oplossingen  over het eigen bedrijf, de eigen sector, haard of parochie.

Debat over problemen of over oplossingen.
Een van de vele problemen, is de wijze waarop we over deze hele situatie praten; dat is niet alleen Corona-gerelateerd maar is, helaas, een breder en dieper vraagstuk. We zien dat terug in de samenleving, in het debat of gesprek. We zien het, deels, in de media. En we zien het in de politiek.
Van een echte discussie of een serieus debat is nauwelijks sprake. We komen vaak niet verder dan het wat schreeuwerig verkondigen van een eigen mening; of, erger,  het alleen maar uiten van beschuldigingen en verdachtmakingen jegens de ander en debiteren van tegeltjeswijsheden of oplepelen van (quasi objectieve) waarheden die het eigen gelijk nog eens moeten ondersteunen. Discussies worden daarmee vaak niet meer dan een show of ritueel.  “A good deal of the corporate planning I have observed is like a ritual rain dance; it has no effect on the weather that follows, but those who engage in it think it does. Moreover, it seems to me that much of the advice and instruction related to corporate planning is directed at improving the dancing, not the weather” aldus Russell Ackoff. De laatste zin is een mooie : veel luchtverplaatsing en gedoe over niks dus. Fijn  om aan mee te doen, fijn om even in de schijnwerpers te staan, toch maar even lekker je punt te maken, de bühne en het eigen ego te strelen.

 Wegdefiniëren.
Het gesprek gaat al gauw over details, over de uitvoering, en wordt daarmee direct een gesprek van een andere orde, het wordt technocratisch, gemillimeter. Veel deelnemers aan dit soort instrumentele discussies vinden dit ook positief : lekker concreet, resultaten boeken, de hand aan de ploeg, of de handen uit de mouwen, en meer van dit soort ronkend proza. Tegelijkertijd zien ze niet dat politieke en ideologische impulsen ontbreken, die juist richtinggevend kunnen zijn voor de discussie en de besluitvorming en de realisatie. In het politieke debat wordt de pijnlijke en dodelijke omarming zichtbaar van regering en kamer.
Vooral geen inhoudelijke discussie maar alles afpellen tot hanteerbare proporties, geen inhoudelijk debat,  de verschillen toedekkend (maar voor de show op ondergeschikte punten toch weer even lekker stelling nemend), de “good old” depolitisering in een 21^ste eeuwse jas. Door een aantal dimensies en perspectieven  uit te sluiten (politiek, ideologie, maatschappijvisie X of Y) en er een vooral technische discussie van te maken, wordt de kring ook kleiner gemaakt : alleen de specialisten, de deskundigen, de researchers. En deze vechten elkaar af en toe weer de tent uit, een brevet van onvermogen misschien,  maar vooral een aanwijzing dat objectieve zekerheden en het grote gelijk niet echt bestaan.

Idealen en ideologie ?
Je zou denken dat in het Haagse één van de essenties van politieke  partijen vol tot uiting komt, juist bij een crisis. Partijen worden gedreven door ideologie, door idealen, door standpunten, geloof etc. maar daar is in het debat weinig van te merken. Nou lijkt me een ideologische discussie over het type mondkapje inderdaad wat ver gezocht. Maar er is vanuit idealen en principes wel een discussie mogelijk over de aanpak van deze crisis, over de keuzes en prioriteiten, over existentiële vragen t.a.v. prioriteiten in de zorg, de steunmaatregelen voor bedrijven.

En er is een fundamentele discussie denkbaar over het leven NA Corona. Niet alleen over de vraag hoe we deze crisis te boven komen, maar zeker ook over de vraag hoe we onze samenleving, onze economie willen inrichten. Er staat een rijtje crises te wachten, of in ieder geval interessante vraagstukken over economische ordening, klimaat, energie, ecologie, verduurzaming etc. Over deze onderwerpen is het eigenlijk bijna oorverdovend stil; nota bene in een tijd dat we een zware crisis hebben, misschien wat uitzicht hebben op het einde daarvan, we kort voor verkiezingen staan.

Discussie is een gevaar.
Het is interessant om te zien dat er nog al wat mensen zijn (vaak zelf onderdeel van het hiervoor geschetste circus) die roepen dat discussie zinloos, zo niet onzedelijk is. Het kost maar tijd, laten we eerst eens deze crisis oplossen (namelijk volgens mijn recept). Open discussie maakt de mensen in het land maar onzeker en bang.  Ik vind het een ontkenning van het nut van confrontatie, van discussie, als wezenlijk element van een democratie. Het tegendeel is lijkt mij waar. Door de discussie onzichtbaar te houden, schijnzekerheden te bieden, op onnavolgbare wijze van inzicht te veranderen en weer andere keuzes te maken, wordt die hardwerkende Nederlander pas onzeker en vooral boos en verongelijkt.

Het lijkt me dat die burger pas echt de weg kwijt raakt met een schier oneindige reeks van innovatieve hoogstandjes als de APP (maar liefst twee: de Corona-app in 2020 en binnenkort de  GGD-app),  het dashboard, de routekaarten (die tijdens de reis weer veranderen, Michelin of Tomtom zou worden gevild), de scenario’s,  de dagkoersen, de statistieken, de prettige bereikbaarheid van priklocaties. Illustratief dat we een nieuwe vocabulaire ontwikkelen: vroeger hadden we het over een prik geven of krijgen, soms over toedienen; tegenwoordig “zetten” we.  Met dit alles wreekt zich het ontbreken van (althans de onzichtbaarheid van) “de burger” en mensen die een beetje verstand hebben van communicatie, sommetjes maken, psychologie, sociologie, (gedrags)economie.

Het blijft bijzonder dat mensen met bijvoorbeeld een achtergrond in de medische wereld uitspraken menen te mogen doen over bijvoorbeeld economische implicaties, impliciet of expliciet de prioriteiten mogen leggen als het gaat over de keuzes op de eindeloos lange menukaart met maatregelen (natuurlijk nog te sanctioneren door Het Catshuis etc.), de afwegingen mogen maken. En gelukkig zijn er mensen die verstand hebben van virussen, epidemie en pandemie en de bestrijding daarvan. Maar het beeld rijst op :gezondheidzorg op 1, de zorgsector op 1, de IC capaciteit op 1. Tegenover of samenvallend met economische belangen, algemeen maatschappelijk welzijn,  geestelijke gezondheid, de betekenis van goed onderwijs etc. Elk vraagteken of  begin van een discussie daarover wordt bijna gezien als landverraad, als gebrek aan solidariteit met de ander en met elkaar, als gebrek aan waardering voor ieder die zijn ziel en zaligheid legt in het te lijf gaan van Corona.

17 maart: een kantelpunt ?
De politiek gaat de antwoorden geven, ergens na 17 maart.  De voornemens beloven veel, soms weinig goeds. Rutte wil samen naar de eindstreep (klinkt wat fatalistisch, maar oh ja, en daarna wil de VVD=Mark nog verder), waarschijnlijk op de schaatsbaan in Heerenveen waar Wopke met Ritsma over de finishlijn gleed onder het motto “nu doorpakken”.  De PvdA roept op tot een eerlijker en fatsoenlijk Nederland, alsof  dat de “hearts and minds” raakt van een zoekende en balende bevolking. Groen Links lanceert de wat cryptische kreet: “meer toekomst, meer groen links”, een oorzakelijk verband tussen het ene en het andere suggererend ? D66 rept over een “nieuw begin” , doelend denk ik op het post-Corona tijdperk ? en zo is Corona ook in de verkiezingen inmiddels de maat der dingen.

Maar toch : ga vooral stemmen; dat is een recht, een voorrecht en ook een beetje een verplichting aan onszelf.

 

Hans Groenhuijsen, 25 februari 2021.

Blogs over politiek, visie, kijken, debat, gelijk en ongelijk:
https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/ik-heb-altijd-gelijk-iedereen-heeft-altijd-gelijk/

https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/ondernemers-de-redders-des-vaderlands    https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/leiderschap-in-het-torentje-en-daarbuiten/
https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/een-wereld-na-corona-deel-1-over-politiek-visie-en-democratie/

https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/gerommel-met-verleden-heden-en-toekomst/
https://www.hansgroenhuijsen.nl/vooroordelen-ik-heb-er-geen-last-van/
https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/over-framing-een-kwestie-van-wat-je-zegt-en-hoe-je-het-zegt/
https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/een-wereld-na-corona-deel-9-bijziendheid-en-andere-afwijkingen/

alle blogs op : https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/