Covid : de lont in het kruitvat ?

Covid is de reden of op zijn minst een sterke aanleiding tot grote veranderingen. We hebben nog wat redenen om sterk te geloven dat een grote omwenteling waarschijnlijk zo niet noodzakelijk is.

Covid legt onze wereld onder het vergrootglas.
Covid heeft de zwaktes van onze economie bloot gelegd (economie in bredere zin dus onze samenleving, onze “huishouding”). Een globale economie is razend complex, maakt oneindig veel beweging noodzakelijk van mensen en van goederen met alle gevolgen van dien voor milieu maar ook voor de verspreiding van bijvoorbeeld een virus. De druk op klimaat, milieu, ecosystemen is te hoog, we putten de aarde uit en reduceren de leefbaarheid van de planeet in rap tempo. Dus moeten we ingrijpen, nu. Als we dan toch bezig zijn met Covid en vooral alle gevolgen daarvan te bestrijden, laten we dan direct doorpakken en de problemen bij de kern aanpakken.  We zijn het er wel over eens dat Corona niet de oorzaak is van alle problemen, maar meer zichtbaar maakt wat  al langer problematisch was, en op sommige punten is Corona de versneller  Die grote wending is dus logisch, hebben we nodig.

Actie ? nu even niet.
Naast degenen die geloven dat we echt fundamenteel moeten veranderen, zijn er ook veel mensen die dat ernstig betwijfelen. Waarbij vaak een rol speelt, dat men de mening is toegedaan dat we nu eerst maar eens snel dat Corona de wereld uit moeten helpen,  waarbij kosten noch moeite moeten worden gespaard. De middelen die we mogen inzetten  zijn oneindig. Daarna moeten we dan nog de economische crisis (die nog lang na ijlt) te lijf. Dan hebben we het wel even gehad. De klimaatcrisis die dan ook voor de zoveelste keer aan de deur klopt, moet maar even wachten.

Omdenken.
Dit is nu precies het bezwaar van de “omdenkers”, die die grote omwenteling liever vandaag dan morgen zien. Zij betogen dat het echt verspilling is om de crisis, die we nu hebben, op te lossen met oude recepten en formules. Scherp geformuleerd : waarom moeten we zoveel geld en energie stoppen in het herstellen van een systeem dat heeft laten zien dat het over de datum is, achterhaald, te destructief. Grote ingrepen zijn daarna nog steeds nodig die weer veel geld vragen.
Ofwel : we investeren twee keer, eerst in een oud vermolmd systeem en dan in een  nieuwe wereld. Laten we dat dan in één klap doen. Door nu uit te stellen, worden de problemen groter, en de kosten om die op te lossen alleen maar hoger.
Het idee van  een ingrijpende verandering is natuurlijk niet nieuw maar is een oude droom die nieuw leven wordt ingeblazen met Covid als een soort dekmantel. Dit verwijt (of deze verdachtmaking) is ook niet nieuw maar is weer van stal gehaald. Mensen die de revolutie prediken zoeken altijd grote thema’s, wapperende banieren, en bieden altijd (quasi-)oplossingen voor (quasi) problemen.  De ideologie is oud, het gaat om het moment (en momentum) en de verpakking. Kortom, de mensen die nu willen doorpakken omdat Corona ons de weg wijst en fundamenteel ingrijpen noodzakelijk en verstandig is, gebruiken dat Covid als kantelpunt (ten onrechte volgens de tegenstanders), als opmars naar een grote omwenteling.

Diepe verdeeldheid.
Hier tegenover staan mensen die dit allemaal ontkennen, relativeren, wegwuiven.  Dat neemt natuurlijk allerlei vormen aan. Bekende tactiek is om het tegenovergestelde te beweren en met feiten te onderbouwen (beide kampen smijten vervolgens met deels echte feiten en deels met alternatieve feiten). Het is allemaal volstrekte onzin wat die veranderaars roepen; of ze hebben wel een punt maar het valt wel mee, of  we moeten wel wat doen maar “kalm aan, in kleine stapjes”. Nog een leuke is om weliswaar te erkennen dat er een kern van waarheid in dat veranderdenken zit, maar dat de oorzaak van alle ellende ligt bij…. , en dan komt er een rijtje : China, de communisten, Bill Gates, de democraten, dagdromers, anti-kapitalisten etc.  Vaak is dat dan de reden om verder even niets te doen.

Verwijten en samenzweringen.
Niet van een zelfde kaliber maar enigszins vergelijkbaar zijn de verwijten die worden gemaakt aan het adres van de grote industrie, de boeren, de automobilisten, zij daar in den Haag, de markt, het liberalisme.  De samenzweringen zijn dan vaak niet ver weg. Denken in termen van samenzweringen is nu eenmaal spannend, en je hebt de vijand (denk je dan) duidelijk gemarkeerd, het wordt “wij” tegen “zij”. De complotdenkers  zijn soms bloedserieus, geloven erg in hun eigen verhaal en hun eigen zendingsopdracht (en kwaliteit als verkondiger van het eigen woord), het schept een band en je hoort nog eens ergens bij. Soms is het meer een show, de voldoening puttend uit het beschadigen van de ander, de boosheid van de ander (wat dan weer een bevestiging is van eigen gelijk enz.).

Welke crisis kies je ?
Een interessant fenomeen : Corona is acuut, is groots, raakt ons allen, tast nu vandaag en hier onze vrijheid aan, onze welvaart, onze gemoedsrust. Alles uit de kast dus. De klimaatcrisis is zo mogelijk nog groter, nog bedreigender, en is minder makkelijk te bestrijden. Hij is (of lijkt) ook minder acuut, we vallen niet op korte termijn dood neer. En zeer waarschijnlijk (zo is de hoop of de verwachting) raakt die klimaatcrisis ons vooral pas op termijn en dan ook vooral andere mensen (dat is nog realistisch ook trouwens voor veel mensen: welvaart is ongelijk verdeeld, ellende wordt meestal ook ongelijk verdeeld). We hebben nog even de tijd om met maatregelen te komen, we zijn trouwens al lekker bezig met reductie van de uitstoot, en “komt tijd, komt raad”.

Al voornemens voor 2021 ?
Na Corona (laten we eens aannemen in 2021) gaan we eerst eens flink feesten, en halen natuurlijk al die vakanties even in. De verkiezingen zijn dan inmiddels geweest. Rutte sleutelt aan een nieuw kabinet en we wachten geduldig op de troonrede alhier, the State of the Union op Capitol Hill (januari 2021), de zoveelste narcistische monoloog van Xi (partijcongres oktober 2022), de wederom hoopgevende State of the Union (de EU) van Ursula von der Leyen (september), de evaluaties van het Klimaatakkoord van Parijs (net niet gehaald maar we zijn op de goede weg). En we mogen eind 2021 weer collectief in groepen los met Sinterklaas, de Kerst en de bommen en granaten met Oudjaar.
“Het leven is wel leuk” zei Youp van ’t Hek.

Hans Groenhuijsen, 23 november 2020
Ik schrijf een aantal stukjes over “een wereld na Corona “. Deze staan onder : https://www.hansgroenhuijsen.nl/category/4fields/de-toekomst-een-betere-wereld/
deel 1 verscheen op 12 oktober : “over politiek, visie en democratie”,
deel 2 op 15 oktober “GROOT denken over post-Corona”,
deel 3 op 19 oktober “groei als party drug”
deel 4 op 22 oktober “the Carbon Inequality”
deel 5 op 5 november “Attenborough : a life on our planet”.
deel 6  op 9 november “krijgt Malthus alsnog gelijk?”
deel 7 op 18 november “de geschiedenis leert ons…..niks”.
Ik publiceer via www.hansgroenhuijsen.nl  en https://www.linkedin.com/in/4fieldshansgroenhuijsen/

Afbeelding Gordon Johnson via Pixabay.