Wegenbelasting : aflevering 543, het lijkt wel GTST.
We zijn inmiddels beland in een volgende fase van de Wegenbelastingshow, die in 45 jaar een reeks van opkomende en verblekende sterren kent. Het kabinet treedt weer eens doortastend op met de aankondiging dat we toch echt overgaan naar een nieuw systeem, toe maar. En dat heet BnG : Betalen naar Gebruik. Een welhaast revolutionair model zo lijkt het. Maar gelukkig gaat het kabinet niet over 1 nacht ijs; we zijn ook pas zo’n 45 jaar bezig met dit onderwerp (zie eerdere artikelen) en met de nodige voorbereiding, analyses, rapporten, evaluaties en raadpleging van allerlei betrokken instanties en clubs gaat het in 2030 gebeuren : echt waar, we gaan per kilometer betalen. Een simpel economisch principe : wie meer gebruikt, betaalt meer, dat geldt overal in de economie als uitgangspunt. Maar de overheid heeft een wat andere rol dan die van simpele economische actor, producent of consument. De overheid heeft een breder maatschappelijk belang te dienen, zou je veronderstellen, koestert waarden als vrijheid, gelijkheid, welvaart en welzijn, een betere wereld
De verleiding van de eenvoud.
Dat is het dus: de eenvoud, en dat klinkt ook erg verstandig en nuchter. Maar eenvoud door gewoon complexiteit te negeren is niet verstandig. En bovendien, die term “betalen naar gebruik” is niet juist, is onvolledig. Het gaat niet alleen om het betalen voor al die infrastructuur (de wegen dus) nu , maar ook om het verbruik van wat we inmiddels als waardevol gaan zien: klimaat, de betere schonere wereld nu en in de toekomst. Nog wat suggesties voor pakkende slogans :
. “betalen naar gebruik” (van wegennet)
. “betalen naar verbruik” (van grondstoffen, van energie, van de aardbol als geheel)
. “wie vervuilt, betaalt” (dat spreekt voor zich)
. “massa is kassa” (een tank van 2500 kg. betaalt meer dan een middenklassertje)
. “beter gedrag begint bij jezelf” (minder energieverbruik, slijtage van weg en auto en banden).
Ondertussen hebben we natuurlijk wel een vraagstuk met die complexiteit. Problemen hebben de neiging alsmaar uit te dijen. Een paar voorbeelden. BnG betekent dat vaste kosten van een auto lager worden; gaan consumenten dan meer auto’s kopen, wel bezitten maar minder gebruiken ? Zijn ze minder geneigd om te gaan delen of meer ? Moeten we mensen die geen alternatief hebben qua mobiliteit gaan compenseren ? Moeten we inkomenseffecten gaan gladstrijken ? Hoe waarborgen we privacy ? Moeten we gedrag verder gaan beïnvloeden, en doen we dat met straffen of belonen, de wortel of de stok ? Moeten we nog onderscheid gaan maken in type autogebruiker (lokaal/bewoner, ondernemingen, vracht, overig) ? Gaan consumenten juist meer alternatieve mobiliteitsdiensten gebruiken ? Als uiteindelijk onderaan de streep deze vorm van belasten minder opbrengt dan gepland (en minder dan de huidige MRB) gaan dan de tarieven vrolijk omhoog ? of gaan we dan juist meer differentiëren ?
Bewegende doelen.
Wat zagen we allemaal voorbij komen met Westerterp, Maij Weggen, Jorritsma en vele anderen ? Het ging in allerlei combinaties om :
. het reduceren van files (congestie heet dat dan , klinkt vriendelijker) met name in de spits. Vandaar de term “spitsheffing”.
. het ging om bereikbaarheid: hoe kunnen we met allerlei maatregelen de mobiliteit van Nederland, bereikbaarheid, verbeteren? Met gebruikmaking van auto en OV, financiële/fiscale instrumenten ?
. klimaat staat steeds hoger op het lijstje. Uitstoot van CO2 en allerlei andere rommel moet worden teruggedrongen, en dat betekent dat we schoon rijden minder gaan belasten dan “vuil rijden”,
de EV wordt minder belast dan de ICE (auto met verbrandingsmotor).
. en dan toch “de gebruiker betaalt” : je betaalt meer belasting naarmate je meer gebruik maakt van onze infrastructuur; in plaats van een belasting die wordt gebaseerd op bijvoorbeeld gewicht.
Inmiddels zijn allerlei schone voornemens uit beeld verdwenen en kiezen we dus voor die laatste optie.
De mindset van de overheid, politiek en ambtenaren.
Hoe heeft het zo ver kunnen komen, of: hoe kan het dat we zo diep zijn gezonken in die 45 jaar ?
De politiek verkondigt nu vol trots dat dat BnG-plan er nu echt komt, rechtvaardig (voor iedereen gelijk), effectief (is eenvoudig als je allerlei doelen over de schutting gooit), en simpel. Al 45 jaar worden we gek gemaakt met verhalen over afrekensystemen, kastjes in de auto, “Big brother is watching you” , tolpoortjes, privacy. Dat lossen we dus nu op door een systeem waarbij we geen last meer hebben van al die bezwaren. We slaan het probleem plat, verwijderen alle complexiteit, alle doelen zijn uit beeld, maar we hebben wel lekker een systeem, we zijn goed bezig. Complexiteit is inmiddels een nachtmerrie-woord in den Haag; daar zijn we inmiddels zo vaak onderuit gegaan met wet- en regelgeving op zich, de uitvoering, de controle, de kosten etc. dan we dan maar kiezen voor doelloze eenvoud. Daarmee negeren/ontkennen we complexiteit die er nu eenmaal is, maar die we kennelijk niet meer te lijf kunnen en durven gaan.
Visie ?
Alles wat lijkt op visie (dat vieze woord), op samenhang in beleid dat is gericht op doelstellingen, is uit beeld. We repareren hooguit een belastingmaatregel, kijkend naar het verleden. Tegelijk staan we met de rug naar de toekomst, laten we kansen liggen om juist die toekomst een beetje naar onze hand te zetten. Naast die onmacht speelt er nog iets : het electoraat; dat is politiek. Zodra het over auto gaat (en over veel andere thema’s) komt het woord (individuele) vrijheid om de hoek. De auto blijft daarmee sinds ruim 100 jaar de expressie van die vrijheid, de drang tot consumeren, vrije keuze en individualisme, status en fun. Kom aan de auto en je komt aan die hardwerkende Nederlander, en dat kost je als politicus al snel je kop. We staan nog liever in de file, maar dan toch lekker wel in de eigen cocon.
Een zijstapje: De EU was bezig met afspraken te maken om de productie van ICE’s vanaf 2030 te blokkeren, voortaan alleen EV’s. Met wat ik noem het Ferrari-amendement is die deadline opgeschoven naar 2035, en gelukkig heeft de industrie ook nog een tussentijdse evaluatie weten af te dwingen rond 2027-2028, het instrument bij uitstek om dan alles weer te vertragen en jaren door te schuiven. Een zucht van verlichting ging door de top van de auto-industrie.
Toekomst ?
Zoals gezegd, we zijn bezig om de wereld van gisteren een beetje aan te passen in plaats van mee te gaan in het neerzetten van een betere wereld van morgen. Erger nog, het lijkt er op alsof de politiek niet weet hoe die wereld er uit kan zien, wat haar rol is om daar de voorwaarden voor te scheppen, daarop te investeren, beleid te maken.
De behoefte aan mobiliteit, betere bereikbaarheid groeit. Verstedelijking gaat verder. De verhouding wonen-werken-leven verandert. Rondom mobiliteit ontstaan nieuwe systemen met meer variatie en met meer (in plaats van) minder vrijheid, waarin allerlei modaliteiten opereren.
“Data is the oil of the 21st. century”: data niet alleen voor de fun, maar data om de samenleving beter te laten functioneren. Auto’s zijn bij uitstek onderdeel van dat grote “internet of things”. Ze genereren veel data (over de auto zelf, de technische staat, de berijder etc.). En wij gaan hier vervolgens om belasting te kunnen heffen, de kilometerstand opnemen bij de APK-keuring ? lekker modern.
De grotere vraag is/wordt hoe we dat hele mobiliteitssysteem gaan inrichten, hoe dat zichzelf ontwikkelt binnen een vrije markt. En vervolgens is het de vraag hoe we dat betalen/financieren. Hoe betaalt de (auto)mobilist voor al die services en faciliteiten waar hij gebruik van maakt ?
Betalen naar gebruik als uitkomst van 45 jaar gerommel rondom wetgeving is in dit perspectief niet serieus te nemen. Goede wetgeving moet in beweging komen, en moeten we daarna gebruiken.
Waarbij we moeten weten waar we naartoe willen, van A naar B(eter).
Volgende week voor de liefhebber de nodige cijfers en berekeningen.
Hans Groenhuijsen, 10 juli 2022.
verder artikelen over dit onderwerp:
https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/betalen-naar-gebruik-deel-2-en-dan-wordt-het-2021-2/
https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/betalen-naar-gebruik-deel-4-wetten-van-de-mobiliteit/
. Alle artikelen en blogs , zie: https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/
. Wil je in het vervolg wekelijks mijn blog ontvangen ? Meld je aan via “aanvraag artikelen” op
https://www.hansgroenhuijsen.nl/inschrijven-kennisblogs/
. ©alle rechten voorbehouden Hans Groenhuijsen, 2022.
T 06-52 58 95 85
M hans@hansgroenhuijsen.nl
I https://www.hansgroenhuijsen.nl
Link https://www.linkedin.com/in/4fieldshansgroenhuijsen/