Mensen zijn gekke wezens, of eigenlijk, gewoon mensen. We hebben de pest aan wetten en regels, en bejubelen de vrijheid. Maar intussen onderwerpen we ons onbewust aan allerlei wetten.
En laten ons denken en gedrag in hoge mate sturen. En dat bepaalt in sterke mate welke maatregelen van de overheid m.b.t. mobiliteit kans van slagen hebben.
Wet van Marchetti
Mensen volgen deze wet die zegt dat de mens sinds de oertijd ongeveer een uur per dag aan reizen (woon-werk verkeer in moderne termen) besteedt en dat ook zal blijven doen. Minder files, betere doorstroming, kortere reistijd ? Dan gaan consumenten verder van hun werk wonen; er is dus een soort trade-off tussen afstand en tijd.
BREVER wet
Deze gaat over Behoud van REistijd en VERplaatsing. Gemiddeld verplaatst de mens zich 73 minuten per dag (niet zozeer in het verre verleden maar dichter bij het heden), ofwel 444 uur per jaar; daarbij verplaatst de mens zich gemiddeld driemaal per dag. (column Verkeerspecialist maart 2020)
File wet
De File wet ofwel de wet van Behoud van Ellende: Eindeloos veel onderzoek in allerlei landen levert het bewijs : meer asfalt leidt tot meer verkeer. Eigenlijk Marchetti in licht andere vorm. Meer asfalt leidt tijdelijk tot snellere mobiliteit en dus kortere reistijd. Dat trekt andere rijders aan waardoor de route weer volloopt. Vergelijkbaar met een obesitas-patiënt die een gaatje bijmaakt in de broekriem.
De Waterbed-wet
Deze sluit aan op die file-wet. Druk om bepaalde routes te vermijden ( je wordt gestraft met een hogere prijs per kilometer of een lagere snelheid) leidt tot verplaatsing van verkeer naar andere routes; we kennen ze wel, die ongelofelijk handige sluiproutes (die vaak niet werken overigens). Als files ergens met succes worden bestreden (vaak dus voor korte tijd), dan haalt dat de druk weg om te “poolen”; we stoppen met samen rijden en gaan allemaal weer met eigen auto de weg op. Minder file trekt nieuwe gebruikers aan. Minder file trekt economische bedrijvigheid aan (deels verplaatsing van elders) etc.
De wet van irrationaliteit
We nemen aan dat ons (mobiliteits)gedrag wordt gestuurd door rationele determinanten: geld, tijd,(dis)comfort. Maar helaas… 95% wordt bepaald door emotie: we zijn kuddedieren en handelen uit gewoonte, status weegt zwaar, affectie, weerstand uberhaupt tegen verandering, weerstand tegen andere oplossingen met overdrijving van de nadelen (tijdsverlies, OV zit vol, het regent altijd, onbetrouwbaar). Mijn idee : OV bood mij in de spits een goede oplossing. “Point2point” minder tijd dan met de auto; ik had de zekerheid van lichte vertraging bij zo’n 15% van de treinritten. De collega met de auto rijdt comfortabel, heerlijk in zijn eigen cocon, starend naar andere cocons die ook stil staan met de zekerheid van file maar onzekerheid over het tijdsverlies. Muziek ? heb ik ook. Lekker bellen ? Mag wel in de trein, (liever) niet in de auto. Een Caffe Vanilla Latte kan wel in de trein, niet in de auto.
Free Rider
Deze wet duikt overal op. Lekker de voordelen pakken en de nadelen liggen bij de ander. In dit geval: anderen moeten hun reisgedrag maar aanpassen, hun momenten. Dan wordt het lekker rustig op het moment dat er vroeger spits was. Dan ga ik rijden en dat is ook een opoffering want als ik ook mijn reismoment zou verschuiven, ontstaat er daar weer file etc.
De wortel en de stok
De vraag of je goed gedrag moet belonen of juist slecht gedrag moet straffen, komen we overal tegen. Per situatie zal dit verschillen, maar vaak is het zo dat we gewenst gedrag bereiken door degenen die voorop lopen te belonen en de achterblijvers te straffen. Ook rondom mobiliteit ligt hier een oplossing. Rondom mobiliteit en vooral rondom de elektrische auto houden we vast aan het idee van belonen (subsidies, kortingen etc.). Verkeerd en/of vervuilend gedrag bestraffen is lastig en gooit electoraal geen hoge ogen. Soms “dwing” je goed gedrag af door kleine veranderingen in de omstandigheden, welke aansluiten op hoe de mens (zijn brein) werkt. Beroemd voorbeeld : de vlieg die in het urinoir zit geplakt (daar kan je een heel verhaal over ophangen trouwens: goed mikken met als gevolg minder gespetter rondom die p..bak).
B= S / A
De wet van Bleijenberg doet hier zijn werk. Bereikbaarheid = snelheid/afstand. Als we de bereikbaarheid acceptabel vinden, en de snelheid neemt toe door minder
congestie dan mag de afstand navenant toenemen. Maar : dit sommetje kan wel eens flink veranderen. Als we meer thuis werken, geen vaste kantoortijden meer hebben ?
En stel (daar zijn we al dichtbij) dat we niet meer praten over reistijd omdat we die tijd effectief kunnen besteden aan werken, relaxen, filmpjes kijken. Reistijd wordt schermtijd. Dat zet alle genoemde wetmatigheden op de tocht. Reistijd is dan geen verloren tijd meer maar wordt potentieel nuttige tijd, waardoor de tijdsduur niet of minder relevant wordt. Overigens : voor veel mensen heeft reizen een zeker nut: afkicken van de dag, even slapen,krantje lezen, beetje kletsen, overbrugging van werk naar privé etc.
Wet van Behoud van Complexiteit.
En wat gebeurt er als we minder gaan reizen, meer op afroep, multimodaal, incl. fietsen en OV ? Moet de overheid ander gedrag “afdwingen” ? Of verandert dat gedrag door technologie, laagdrempeligheid, convenience ? En wat gebeurt er als we bestaande infra beter en slimmer benutten ? Meer verkeer, hogere intensiteit met goede doorstroming en spreiding door de tijd ?
En zo zijn we terug (zie eerdere blogs, deel 1,2 en 3 over Betalen naar Gebruik) bij die eindeloze complexiteit in doelen, middelen, belangen, kosten/baten,
effecten, neveneffecten, samenhang etc. Lang leve de mobiliteit in dit dossier.
Hans Groenhuijsen, 1 februari 2022.
Eerdere artikelen over mobiliteit, elektrische auto en de fiscus:
https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/betalen-naar-gebruik-deel-2-en-dan-wordt-het-2021/
https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/de-ev-subsidies-belonen-en-straffen-afremmen-of-gas-geven/
https://www.hansgroenhuijsen.nl/automotive/cash-for-new-cars-and-cash-for-clunkers/
https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/en-wat-zijn-jouw-goedevoornemens/
https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/de-ev-subsidie-stroom-laden-of-geld-tappen/
https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/pecunia-non-olet-de-elektrische-auto-en-subsidies/
. Alle artikelen en blogs , zie: https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/
. Wil je in het vervolg wekelijks mijn blog ontvangen ? Meld je aan via “aanvraag artikelen” op
https://www.hansgroenhuijsen.nl/inschrijven-kennisblogs/
. ©alle rechten voorbehouden, Hans Groenhuijsen, 2022.
T 06-52 58 95 85
M hans@hansgroenhuijsen.nl
I https://www.hansgroenhuijsen.nl
Link https://www.linkedin.com/in/4fieldshansgroenhuijsen/