Dat klinkt als een goed vriendelijk bedoeld advies van een ouder. Of is het nogal dwingend, vermanend, waarschuwend, veroordelend ?
Hoe gedragen mensen zich als het gaat om de auto, om rijgedrag, om mobiliteit ?
Veranderen is lastig.
Waarom is mobiliteitsgedrag zo lastig te veranderen ? Omdat mobiliteitsgedrag voor een groot deel gewoontegedrag is, en omdat de gemiddelde “mobilist” niet of maar ten dele de negatieve effecten ondervindt (de kosten of lasten draagt) maar wel allerlei (subjectieve) voordelen ervaart. De afweging van kosten en baten is een hele lastige. Hebben we het over materiele (kosten of beloning in euro’s) of immateriële kosten en baten, gaat het om eenmalige kosten/baten of structureel ? Gaat het over kosten en baten voor mij als individu of voor de samenleving als geheel ? gaat het over korte of lange termijn ? Gaat het over die mobiliteit op zich, over die ene auto, of over de effecten op milieu en klimaat, op gebruik van openbare ruimte ? Vooral hard rijden is een ding: schade aan milieu, risico/veiligheid, is duur, hinder voor ander verkeer.
De waarden van de auto.
Vanuit de optiek van de mobilist, en vooral van de AUTOmobilist, kleven er veel voordelen aan die auto het bezit ervan en het gebruik ervan.
Bezit voelt goed; we rationaliseren die keuze met verhalen over de kosten. Maar zeker zo zwaar wegen subjectieve, emotionele, overwegingen. Bezit verleent status en macht, is een expressie van jouw leven en goede smaak, van je maatschappelijke succes, en symboliseert de peer group, de groep in de samenleving waartoe je behoort (of wilt behoren). De auto symboliseert hogere waarden als vrijheid en onafhankelijkheid, roept misschien associaties op met sportiviteit en avontuur, een uitlaatklep (wel toepasselijk in een verhaal over auto’s) voor allerlei diepere instincten. Voordat je het weet, maakt een gevoel van superioriteit zich meester van de doorsnee automobilist. Verheven in allerlei opzichten , en met een flinke overschatting van eigen rijvaardigheid ( en ontkenning van andermans Verstappen-like rijkunst).
Natuurlijk is die auto ook gewoon een functioneel ding dat jou brengt van A naar B, droog en wel, op elk tijdstip, met je passagiers, met je bagage, zonder gekke tussenstops. En die auto vormt nu eenmaal een heerlijke anonieme omgeving, je eigen cocon, even los van al die storende factoren (familie, buren, collega’s, vul maar in); overigens wel samen met duizenden andere cocons, deels stilstaand, trage files die zich door oneindig laagland slingeren.
De overheid als game changer ?
Kortom, het gebruik van die auto, ons gedrag is nogal stevig verankerd. Als je daar verandering in wilt brengen, dan moet je van goeden huize komen. Het is natuurlijk de overheid die deze uitdaging aangaat.
Ooit ruim 120 jaar geleden begon dat met de regel dat je in de bebouwde kom iemand voor je auto moest laten lopen met een rode vlag als waarschuwing. En sindsdien zitten we met een oerwoud aan regels, geboden, verboden, voorschriften en wat dies meer zij. De automobilist ervaart dat allemaal als een inbreuk op die veel geprezen vrijheid en autonomie. En die aantasting leidt uiteraard tot irritatie en boosheid en dus tot verzet, tot rebellie. Jegens die overheid, wegenbouwers, andere weggebruikers.
Soms werken maatregelen averechts.
De borden in Nederland met “Rij MONO” leiden tot gevaarlijk gedrag. In een reflex grijpt de bestuurder naar zijn telefoon om te checken of die wel op MoNo staat, nog even kijken of er een berichtje is, en BAM.
De fietshelmverplichting in een aantal Britse steden leidde tot meer valpartijen omdat automobilisten, zo bleek, dichter langs fietsers met een helm gingen passeren (idee dat een fietser met helm een betere fietser is, voorzichtiger, of hij kan wel een stootje hebben).
Ons eigen gedrag werkt averechts.
Denk even aan een snelweg, regen, schemering; een recept voor ongevallen dus. Wat is er aan de hand ? Een glad wegdek, aquaplaning, falende remmen, slecht zicht ? Vooral zelfoverschatting, denken dat je alleen op de wereld bent, of lichte paniekaanvallen gevolgd door onverwachte fikse remacties, nog meer felle remlichten en dus een kettingreactie. Mensen die terugvallen naar onder de 80 en anderen die straf 120 of meer blazen, waarbij juist die grote onderlinge verschillen in snelheid en dus onderlinge afstand (feitelijk en vereist) een soms dodelijke combinatie vormen. En ook hier bestuurders die nog beter rijden dan Hamilton, de notoire regenrijder inde Formule 1; met auto’s met lekker veel ABS plus nog 26 andere systemen.
Nog een voorbeeld, de telefoon. Prachtig natuurlijk : handsfree bellen, voelt goed. Maar in veel gevallen is handsfree net zo gevaarlijk als handheld. Het gesprek vraagt aandacht, verwerkingstijd, tijd om een reactie/antwoord te bedenken. Emoties in allerlei soorten en maten kunnen optreden. We ervaren dat ook zelf als we even in een lastige situatie komen op de weg, ook nog even de route moeten zoeken en bezig zijn met navigatie. De aandacht verslapt, de concentratie verschuift. Rekenen op je vermogen tot multi-tasking is nogal een gok, vooral voor mannen schijnt het.
De grillige veranderende consument.
Gaat die consument veranderen, gaat hij zich anders gedragen ? Je kan lang volhouden dat die verandering er niet komt, dat alles verankerd zit in de mens, of sinds 125 jaar in de mens als (auto)mobilist.
En je kan blijven beweren dat die overheid maar blijft worstelen en rommelen met wetgeving binnen een steeds groter en complexer beleidskader(mobiliteit, milieu, klimaat, ruimte, werken, leven, economie, werkgelegenheid….). Maar de verandering is zichtbaar. Of we ons anders gaan gedragen, is nog even de vraag maar we hebben een sterk vermoeden van het antwoord.
Hans Groenhuijsen, 28 mei 2022.
Figuur 1 David Ogilvy https://www.bing.com/images/
Figuur 2 BMW advertising https://www.bing.com/images/
Andere artikelen o.a. :
https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/de-auto-op-de-piramide-van-maslow-wat-drijft-de-auto-mobilist/
https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/geschiedenis-van-de-automotive-deel-1-1870-1970-het-begon-zo-simpel/
https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/een-geschiedenis-van-de-automotive-deel-2-complexer-en-voller/
https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/geschiedenis-van-de-automotive-deel-3-2010-2020-verandering-we-beginnen-net/
https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/geschiedenis-van-de-automotive-deel-4-all-i-want-is-everything
https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/geschiedenis-en-toekomst-van-de-automotive-deel-5-maak-er-maar-een-tekening-van/
https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/over-autos-en-identiteit-zeg-me-in-welke-auto-je-rijdt-en-ik-vertel-je-wie-je-bent/
. Alle artikelen en blogs , zie: https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/
. wekelijks mijn blog ontvangen ? Meld je aan via “aanvraag artikelen” op https://www.hansgroenhuijsen.nl/inschrijven-kennisblogs/
. ©alle rechten voorbehouden Hans Groenhuijsen, 2022.
T 06-52 58 95 85
M hans@hansgroenhuijsen.nl
I https://www.hansgroenhuijsen.nl
Link https://www.linkedin.com/in/4fieldshansgroenhuijsen/