Waar een klein land klein in kan zijn…

De lijst is eindeloos met dossiers die niet zijn opgelost, halverwege een geitenpaadje zijn blijven hangen, sterven in schoonheid, onderdeel zijn van nadere studie, aanleiding zijn tot weer een kabinetsberaad en crisis in de coalitie, terecht komen in de map met stempel “onopgelost” of “doorsturen naar Brussel”, of naar de Mokerhei. De sfeer is om te snijden, binnen het kabinet, in de (2e) kamer, tussen bewindslieden. In de provincies gonst het: onderhandelingen, compromissen, moeizame coalities. Partijen likken hun verkiezingswonden, andere partijen kraaien victorie en landen in de harde postelectorale werkelijkheid. Belangenorganisaties draaien overuren. Gelukkig nemen we weer onze toevlucht tot de bekende (vaak botte, soms functionele) instrumenten van de hogere politiek: proefballonnen, bananenschillen neerleggen voor een ander, wisselgeld creëren, preken voor eigen parochie, goede sier maken met mooie (onzinnige of onhaalbare) voorstellen die lekker smoelen, jezelf in de kijker of op een voetstuk plaatsen, anderen schofferen, anderen dwingen tot reactie of in de verdediging drukken. En natuurlijk altijd de vermoorde onschuld spelen, roepen dat het complex is, dat we toch echt moeten opkomen voor de burger die het al zo zwaar heeft, c.q. de kiezer die jouw vakje rood kleurt in het stemhokje.

Bullshit Bingo: En dan nu de EV, de ICE, het klimaat, de BPM, verduurzaming, accijns….
Even een stap terug. Of we CO2, verduurzaming, klimaat of iets anders noemen: we hebben een probleem (“Houston, we have a problem” met dat verschil dat de bemanning van Apollo 13 en alles wat NASA was het probleem oploste). Dat telkens roepen, oproepen tot actie, urgentie prediken is goed en is nodig. Maar actie blijft grotendeels uit. Voorstellen belanden in het drijfzand van tegenargumenten, onderbouwde en bullshit bezwaren, stemmingmakerij, inspelen op onderbuikgevoelens. Rondom dat klimaat maken we stappen, genoeg en op tijd? Kennelijk werd en wordt de urgentie gevoeld daar in den Haag om in beweging te komen. Met goede intenties, en misschien ook met valse bijbedoelingen (de hele reeks instrumenten zoals hierboven geschetst).
Een voorbeeld: het rapport “scherpe doelen, scherpe keuzes” dit voorjaar. Daarin wordt aangegeven dat we achterblijven bij de klimaatdoelstellingen. De CO2 uitstoot m.b.t. persoonlijke mobiliteit is sinds 1990 gedaald van 32,2 naar 30,5 Mton. We reduceerden wel maar een groei in het personenwagenpark met 80% (van 5,1 naar 9,1 mln.) en de trend naar grotere en zwaardere auto’s deed een flink deel van die reductie weer teniet. Het aantal motorvoertuigkilometers groeide met 23% van 96,3 naar 119,1 miljard km.; voor personenwagens was dit 13% van 81,9 naar 92,6 miljard km., en voor bestelwagens met 126% van 8 naar 18,1 miljard km. In dezelfde periode groeide de bevolking met 18% van 14,9 naar 17,6 mln.
Al met al moet de wereld van mobiliteit zo’n 5,6 Mton extra reduceren om de eerder gestelde doelen te halen rond 2030. Enkele maatregelen worden genoemd:
.geen verkoop van fossiele zakelijke auto’s vanaf 2025
.aanscherping Betalen naar Gebruik
.verhoging van de aanschafbelasting BPM
.meer gebruik van biobrandstof, met bijbehorende prijsverhoging.

Je zou kunnen zeggen dat er een omslag wordt gemaakt van verandering via vrijwilligheid en subsidies naar “normeren, beprijzen, straffen, zachte dwang”. Even los van alle details komt Jetten met voorstellen die in het verlengde liggen van dit rapport. Doel van Jetten: werk maken van verduurzaming, de verbrandingsmotor/fossiele brandstof naar de uitgang leiden. Aanschaf van EV’s zou dan met de vrijgekomen middelen weer verder moeten worden gestimuleerd. Jetten kan natuurlijk veel regelen, maar er zijn wel wat vragen. Regelmatig denk je bij lezing van de betreffende rapporten: OK, maar hoe dan precies, wie en wat, concrete actie en effecten. Hoe groot is de lastenverzwaring en bij wie landt die verzwaring? Wat zijn dan de inkomenseffecten? Welke investeringen moeten worden gedaan in bijvoorbeeld OV en laadinfra, en wie investeert er? Wat zijn de keteneffecten binnen de economie als we op deze schaal gaan schuiven met inkomsten en uitgaven? Wat kan dit betekenen voor werkgelegenheid, inkomens, belastingopbrengsten? Zijn die grotere aantallen elektrische auto’s beschikbaar (en betaalbaar) in de markt? Wat vinden we van de bekende schaduwkanten van de productie en gebruik van biobrandstof? Kunnen we laadinfra snel genoeg realiseren? Zijn er alternatieve maatregelen of is dit het? Is er politiek en maatschappelijk gezien draagvlak voor deze maatregelen?

nJET tegen JETten.
De reacties kon je al uittekenen, meer van hetzelfde. Om maar even in clichés te blijven hangen: de petrolheads, de gummers, de beschermheren van de automotive, VROEMM (tegenover dagdromers met het hoofd in de wolken, groen-fanatici, doemdenkers). Het leidt tot minder verkoop van nieuwe schonere auto’s en het langer doorrijden van oudere vervuilende auto’s (en zelfs import daarvan). Effect is dus niet minder maar meer smerigheid. Waarschijnlijk zullen de inkomsten uit autobelasting minder worden. Voor veel mensen (daar is ie dan, de in politieke kringen zo geliefde hardwerkende Nederlander) wordt dus de aanschaf van een nieuwe auto onmogelijk. In deze Calimero-redenering (zij zijn groot en ik is klein) wordt de burger dus aangetast in zijn “grondrecht” op gemakkelijke en bereikbare (bedoeld wordt denk ik toegankelijke en betaalbare) mobiliteit. Dat gaat over een basisbehoefte welke bevredigd moet worden, en bovendien hebben we die auto echt nodig voor woon-werk, kinderen halen/brengen, mantelzorg, boodschappen, recreatie etc. De tegenstanders van Jetten, vooral vanuit de hoek van de autootjes, schakelen mobiliteit gelijk aan automobiliteit.
Stimulering van de EV is een leuke, maar we zijn nog maar aan het begin, aldus de critici. Er zijn weinig (betaalbare) EV’s op de markt, het aantal tweedehands EV’s stelt helemaal weinig voor. Interessant feit dat China zowel in productie als in verkoop van EV’s in no time de koppositie inneemt; voorbeeld misschien hoe het ook kan? En die infrastructuur (opladen dus) lijkt nog nergens naar. Autofabrikanten bijvoorbeeld kijken vrolijk de andere kant uit als het hier over gaat, blokkeren ook bijna de ban op benzineauto’s vanaf 2035; fabrikanten zijn meesters in het vertragen. Terwijl de overheid (ook de EU) het verwijt krijgt, deels terecht, dat we echt zwaar achterlopen; waar blijft de zo luid geprezen markt? Al deze kritiek snijdt enig hout, maar is dat dan de motivatie om de plannen van Jetten om zeep te helpen?

Had u nog een alternatief?
En is dan het enige verre van originele alternatief om maar door te gaan met waar we waren gebleven, te faseren (lees te vertragen), andere (?) maatregelen te overwegen, nog eens te kijken naar de effectiviteit, naar inkomenseffecten? Over die inkomenseffecten gesproken: hier preekt de vos (brancheorganisaties, politici) de passie, een typisch geval van krokodillentranen. Want die genoemde ongelijkheid en onrechtvaardigheid zien we op allerlei andere dossiers ook. Los van de voorgestelde maatregelen van Jetten is er ongelijkheid, kunnen veel mensen ook nu al geen nieuwe auto kopen, voorzien in primaire levensbehoeften etc. Ongelijkheid is een gegeven. De zorg van de lobby betreft dan ook niet de inkomensongelijkheid an sich maar vooral de koopkracht (vraag naar auto’s).
De suggesties vanuit de lobby om vooral CO2-reductie te versterken in de industrie en in de afschaffing van subsidies op fossiele brandstof klinken logisch. Dat moet zeker gebeuren maar is geen reden om de auto dan te ontzien. Het klinkt als een NIMBY-geval, “not in my backyard”, dus over de schutting. Daar staan andere partijen en sectoren die ongetwijfeld ook dwars gaan en elk voorstel onderuithalen.

De sterkste schouders en de zwaarste lasten.
Een verdacht links beginsel schiet me te binnen over de sterkste schouders en de zwaarste lasten. Als het dan zo onrechtvaardig is voor lagere inkomens, verhoog de BPM met name op de grote dure zware etc. auto’s, die hun weg vinden naar de well-to-do particulier en/of zakelijke (lease)rijder; niet alleen de benzine-uitvoeringen maar ook de elektrische jongens (die relatief qua pricing wel aantrekkelijker moeten blijven dan de ICE). Dat levert veel geld op en/of een stap terug naar de wat bescheidener auto’s, die na 4 tot 6 jaar op de occasionmarkt komen en dan een betaalbare EV vormen voor de minder koopkrachtige Nederlander met de wat smallere beurs (een term waar ik persoonlijk jeuk van krijg). Trouwens, argumenten en bezwaren tegen deze suggestie graag per omgaande naar mij; ik heb een vermoeden.

Meestribbelen.
Clubs als RAI en Bovag spelen het slim. Je begint met te zeggen dat je het op zich eens bent met het doel, dat daar veel redelijks in zit. Vervolgens zeg je dat de maatregel om dat doel te bereiken, niet effectief is, niet redelijk, niet eerlijk, onuitvoerbaar, marktverstorend. Dan doe je een beroep op het gezond verstand en de redelijkheid met het aanbod er allemaal nog eens naar te kijken, in overleg te treden, misschien zelfs te kijken naar alternatieven, die een echt en veel positiever effect hebben en geen negatieve bijwerkingen. Een tactiek van meebuigen, tegen- en mee stribbelen. Vanuit de basisovertuiging dat de auto een grondrecht vormt, te allen tijde betaalbaar moet blijven en dat we daar niet aan gaan morrelen. Oh ja, en OV etc.is natuurlijk geen alternatief: te duur, te vol, te….
Jetten maakt zijn punt, geeft een statement af, bevestigt eigen en partijstandpunt, dwingt tot (re)actie en keuzes. Hij heeft zijn wisselgeld binnen het klimaatdossier en binnen de coalitie. Riep daar nog iemand stikstof?
Zoals Laura van Geest al zei: scherpe keuzes zijn nodig. In de politiek en zeker in de huidige constellatie is dat (te) veel gevraagd. Er gebeurt niks en we gaan over tot de orde van de dag. Of er volgen wat sterk afgezwakte symbolische maatregelen, onuitvoerbaar inconsistent beleid, met natuurlijk veel compensatie voor onredelijke gevallen, reparatie van ongewenste neveneffecten, veel nader onderzoek. Of we tillen het over weer een verkiezing heen. Het houdt ons van de straat, daar waar de auto nog heer en meester is en voorlopig blijft.

 

Hans Groenhuijsen, 24 april 2023.
. Alle artikelen en blogs , zie: https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/
. wekelijks mijn blog ontvangen ? Meld je aan via “aanvraag artikelen” op  https://www.hansgroenhuijsen.nl/inschrijven-kennisblogs/
. ©alle rechten voorbehouden Hans Groenhuijsen, 2023.

T 06-52 58 95 85
M hans@hansgroenhuijsen.nl
I https://www.hansgroenhuijsen.nl
Link https://www.linkedin.com/in/4fieldshansgroenhuijsen/

Nog wat blogjes op dit terrein:
https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/de-verbrandingsmotor-to-be-or-not-to-be/
https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/klimaat-energie-mobiliteit-alles-heeft-met-alles-te-maken/
https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/woordkunst-we-bezweren-het-klimaatprobleem-met-woorden/