Het is weer tijd voor een rapport, een plan, een visie.
De Mobiliteitsalliantie presenteerde onlangs het rapport “Deltaplan mobiliteit 2035”. Deze breed samengestelde alliantie (meer dan 20 partijen uit de sector) komt met een visie, een plan, 4 jaar na een “Deltaplan 2030” uit 2019; met een terugblik maar zeker ook met de blik vooruit, mede met het oog op de aanstaande verkiezingen en formatie. Waar we in het verleden regelmatig visies en plannen voorgeschoteld kregen die, ruikend naar benzine en diesel, hun afkomst niet verloochenden, hebben we met dit plan een stevig en genuanceerd verhaal in handen. De benaming “Deltaplan” is wat ongelukkig gekozen. Dat Deltaplan (na 1953 de watersnoodramp) was concreet, gericht op snelle uitvoering en bedoeld als verdediging tegen rampen, preventief dus. Als we het hebben over mobiliteit, is er geen sprake van een grote ramp, een “big bang”, maar van een sluimerende, niettemin uiteindelijk fatale, ramp.
Is dit Deltaplan Mobiliteit nu een aanval op een al bestaand cluster van bedreigingen en problemen ? Of is het een verdediging van de status quo, misschien zelfs een poging om terug te keren naar hoe het was ?
Zoals gezegd, het is een redelijk compleet en genuanceerd plan geworden, zonder al te gekke en onrealistische voorstellen. Er wordt een beeld geschetst, feitelijk en realistisch, van de wereld anno 2023 : groei in economie en in bevolking, en dus ook in de vraag naar mobiliteit. De context wordt aangegeven met grote vraagstukken als klimaat, infrastructuur, een grote woningbouwopgave, en (dus) een transitie naar duurzame mobiliteit, multimodale oplossingen. Er worden “zorgen” geuit over belastingdruk, betaalbaarheid van verduurzaming (denk aan de EV), druk op OV (kosten, tarieven, capaciteit). Prognoses blijken lastig maar dat is een algemeen probleem; wel lastig om beleid op te maken overigens. In de WLO scenario’s voor 2050 wordt gewerkt met een hoog en een laag scenario. De mobiliteitsvraag richting auto neemt dan toe (2050 versus 2018) met 2% (laag) en 44% (hoog), voor de trein 25 en 56%, voor bus/trein/metro 13 en 36%.
Hoewel de auto zelf, maar ook het bredere begrip mobiliteit niet als doel op zich worden gesteld maar als middel tot…., als voorwaarde om volwaardig deel te kunnen nemen aan het economische en maatschappelijk-sociale leven, blijft een indruk achter : mobiliteit (en je leest dan bijna : de auto) is een voorwaarde voor een compleet leven, biedt die (op zich terecht) hoog gewaardeerde vrijheid. Er zijn keuzes en maatregelen die niet direct worden afgedwongen door economie, klimaat of mobiliteit. Mobiliteit definiëren in termen van vrijheid, gelijkheid, betaalbaarheid en toegankelijkheid is vooral ook een politieke en ideologische kwestie (maar daarmee niet minder belangrijk natuurlijk). Daarmee wordt de positie wel erg stevig verankerd, en wordt de speelruimte voordat je het weet, ingeperkt. Het risico bestaat dat we dan toch weer denken in de heilig verklaarde drie-eenheid : auto-mobiliteit-bereikbaarheid. Maatregelen zijn dan al snel gericht op het behouden van wat we hebben, maar dan net wat anders en schoner, beter benuttend, beter en slimmer en….
Fundamentele structurele verandering, bijvoorbeeld leidend tot “minder minder” of echt anders, raakt dan uit beeld. De nadruk op het in stand houden/herstellen van bewegingsvrijheid, keuzemogelijkheden, de bereikbaarheid van vrienden, familie, zorg, recreatie, winkels etc. kan leiden tot vooral behoud in plaats van verandering. Op de achtergrond speelt daarbij altijd de vraag in hoeverre ingrijpende verandering technisch, economisch en maatschappelijk haalbaar en aanvaardbaar is.
Auto en mobiliteit nemen natuurlijk een centrale positie in, zowel in het rapport als in de beschreven samenleving. Er zijn andere grote zorgen voor overheid en burger, denk aan wonen, inkomen, toegang tot zorg en onderwijs etc. (maar je kan niet alles in één rapport). Het pleidooi van de alliantie voor (min of meer) gelijke kansen en gelijke toegang tot in dit geval de mobiliteit, is wat selectief en lijkt een ontkenning van de structurele ongelijkheid (zonder daar in dit verband een oordeel aan te hangen) die we op allerlei fronten in de samenleving zien.
Het plan raakt een scala aan maatregelen/oplossingen (uitwerking hoort ook niet thuis in zo’n plan). Modaliteiten (auto, fiets,
trein,…) moeten beter en flexibeler en duurzamer worden ingezet, en vooral multimodaal ( 1 reis met meerdere op elkaar aansluitende modaliteiten, hub/spoke model). Infrastructuur moet beter worden benut en versterkt/in stand gehouden.
Betalen naar Gebruik moet van de grond komen. Werk en allerlei voorzieningen moeten in de nabijheid van de woonfunctie beschikbaar zijn; een idee als de bekende “15 minuten stad” die zeer wel haalbaar is en verre van een vage droom. Energie (opwekking, transport/distributie/infra) moet worden versterkt. De transitie naar Elektrisch moet worden versneld en versterkt, met ruimte voor waterstof en synthetische brandstof (al is het maar als tussenoplossing)
De overheid moet flink aan de bak. Om te beginnen is er de legitieme eis (ook op andere beleidsterreinen) dat de overheid consistent samenhangend beleid moet voeren, duidelijk en met de nodige continuïteit; wie kan daar tegen zijn, maar haalbaar ? In wet- en regelgeving moet de overheid helder zijn, niet te voorzichtig en bureaucratisch en conservatief, en meegaan met de snelle technologische verandering. De overheid moet innovatie aanjagen, de transitie naar EV, het versterken van de infrastructuur (wegen en energie) , fiscale oneffenheden wegnemen. Op veel punten noemt het plan concrete voorbeelden. Maar hier blijft het beeld hangen van een wel erg lange verlanglijst welke wordt neergelegd bij de overheid als Sint Nicolaas, met heel veel grote en vooral dure cadeaus, waarbij je op voorhand weet dat je maar een enkel cadeau krijgt met waarschijnlijk een mooi gedicht, of in dit geval een rapport/nota of memorie. Het ontbreekt de overheid en de politiek zelf niet zozeer aan verbeeldingskracht en het maken van plannen. Maar wat mist, is “the power to execute” : uitwerken, plannen, uitvoeren, bijsturen etc. en geld is, natuurlijk zoals altijd, een issue. Dat dwingt tot keuzes. Dat dwingt tot samenwerking, ook als het gaat om de financiering van maatregelen.
Over financiering(kosten, baten, wie betaalt en ontvangt) van al dat moois spreekt het Deltaplan niet echt (begrijpelijk, maar wel huiswerk voor de komende tijd). Overheid en politiek hebben hierin een duidelijke rol, ook als het om de “knikkers” (lees : euro’s) gaat, en bedrijfsleven idem dito. De overheid is geen “lender of last resort”, geen ongelimiteerde flappentap, of dichtloper van financiële gaten. Mariana Mazzucato (professor London University College) schreef al over de “Mission Economy” en ”Moonshot” (de Apollo 11 expeditie) als voorbeelden van die samenwerking. Het Deltaplan moet je dan ook wat mij betreft lezen als een oproep aan het bedrijfsleven, in het bijzonder de leden van de alliantie zelf, aan de overheid en aan de consument/burger/kiezer.
Gelukkig kunnen we binnenkort naar de stembus, en is het snel daarna Sinterklaas. Twee events die een doorbraak kunnen betekenen in de oplossing van de vraagstukken die de alliantie nu aansnijdt. En vraag aan Sinterklaas vast een elektrische auto als hoofdcadeau, een nieuw en slagvaardig kabinet, en een boekje van Mazzucato als bron van inspiratie.
Goeie reis, en alvast een mooie Sinterklaasavond.
Hans Groenhuijsen, 13 november 2023.
Afbeelding Sinterklaas Sinterklaas per ‘Lelijke Eend’ door Ravenstein – Adverteren Oss | Weekblad Regio Oss | Krant en Online (kliknieuwsoss.nl)
Afbeelding Deltaplan 2035 : Mobliteitsalliantie, 2023
https://mobiliteitsalliantie.nl/mobiliteitsalliantie-houd-nederland-in-beweging-met-schone-betaalbare-mobiliteit/
https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/betalen-naar-gebruik-deel-1-mobiliteit-en-overheid-een-onmogelijke-combinatie/
https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/betalen-naar-gebruik-deel-2-en-dan-wordt-het-2021-2/
https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/betalen-naar-gebruik-deel-3-en-dan-is-daar-het-kabinet-rutte-4/
https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/betalen-naar-gebruik-een-eindeloze-weg-sinds-45-jaar/
https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/gebruiken-en-betalen-reken-je-even-mee/
https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/autobezit-en-autorijden-worden-duurder-de-haagse-gereedschapskist/
. wekelijks mijn blog ontvangen ? Meld je aan via “aanvraag artikelen” op
https://www.hansgroenhuijsen.nl/inschrijven-kennisblogs/
. ©alle rechten voorbehouden Hans Groenhuijsen, 2023.
T 06-52 58 95 85
M hans@hansgroenhuijsen.nl
I https://www.hansgroenhuijsen.nl
Link https://www.linkedin.com/in/4fieldshansgroenhuijsen/