Appeasement: toegeven en vermijden. |

Historicus Paul Kennedy omschrijft het als “het beleid tot het oplossen van internationale ruzies door het accepteren en te voldoen aan grieven van een andere partij door middel van rationele onderhandelingen en compromissen, waardoor een gewapend conflict vermeden kan worden dat mogelijk duur, bloedig en gevaarlijk zou kunnen zijn”. Wat cynisch kan je er nog aan toevoegen dat toegeven vaak leidt tot nog meer eisen en concessies. Het eindigt nooit.

Wereldoorlog, vrede, appeasement.
Zo’n 100 jaar geleden kwam er met de Vrede (??) van Versailles een einde aan de eerste wereldoorlog. De gesprekken over dit verdrag waren begonnen met hooggestemde verwachtingen en nobele voornemens, met name bij Wilson, president van de VS. Denk aan rechtvaardigheid, samenwerking, zelfbeschikking, vrijhandel. Maar andere landen (Frankrijk Engeland, Italië maar ook Griekenland, Turkije etc.) zaten meer op de vergeldingstoer : de oorlog heeft een prijs (132 miljard goudmark) en elk land had zo zijn eigen territoriale wensen; de koek was al verdeeld. Versailles was dus het eindpunt van WO 1 maar was tegelijk, terugkijkend, de aanloop naar de Tweede Wereldoorlog wel ingezet. Met een prominente rol voor iemand die in één adem wordt genoemd met Stalin en Poetin inmiddels : Hitler met zijn walgelijke taal en show, met zijn binnenlandse repressie en discriminatie, met zijn vijandbeeld (het lag altijd aan andere mogendheden), met zijn grootspraak. Stap voor stap maakte hij het waar, schond aan alle kanten de afspraken na de eerste wereldoorlog. Hij bouwde een groot leger op, een luchtmacht en een massa aan tanks, allemaal tegen het verdrag in. Hij militariseerde het Rijnland in 1936, realiseerde de Anschluss van Oostenrijk in 1938, pakte dus Sudetenland in 1938 (waar veel Duitsers woonden) af van Tsjecho-Slowakije, pakte de rest in 1939 en rolde Polen op, met daarna de inmiddels bekende reeks andere landen, maar toen was de oorlog officieel al een feit.

Chamberlain, München 1938.
Op het moment zelf dacht Chamberlain, premier van Engeland en de architect/onderhandelaar van de deal, waarin Sudetenland sneuvelde, dat hij de wereld een grote dienst had bewezen. Vrij snel is deze politiek inclusief Chamberlain verguisd, maar dat was met de wijsheid achteraf (toen Hitler zijn veroveringstocht al verder had doorgezet, en niet meer was te stoppen). Maar er waren ook geluiden die zeiden dat Chamberlain gegeven de situatie weinig anders kon. Wat zou Frankrijk doen, Engeland zelf was in 1938 niet in staat (en niet bereid ?) tot het voeren van wat voor oorlog dan ook, en had tijd nodig om te versterken. De USA verkeerde in isolatie, Engeland en Frankrijk zaten met de economische crisis van de jaren ’30. Het verdrag van Versailles was grotendeels dood, inclusief de enorme herstelbetalingen die aan Duitsland waren opgelegd, de publieke opinie was kritisch over een oorlog. Maar feit was dat Duitsland zijn zin kreeg, en daarbij de kans om het leger nog verder op te bouwen.

Poetin.
Poetin doet hetzelfde, zo is nu de redenering : telkens weer een actie die noodgedwongen wordt getolereerd door het Westen, telkens weer een concessie afdwingend, altijd de aanval zoekend, anderen dwingend tot verdediging en reactie, altijd met de claim dat hij het recht aan zijn kant heeft, en met de logische keerzijde dat alles wat fout gaat de schuld is van dat verdomde Westen. En dus zouden we gezien de les vanuit de jaren ’30 moeten stoppen met die appeasement. En weer zou je kunnen zeggen, zoals bij Hitler, dat Poetin’s wensen en dromen enige rechtvaardiging kennen, op zijn minst begrijpelijk zijn. De Sovjet-Unie ging rond 1990 ten onder. Delen van die oude Unie splitsten zich af, de oude invloedssfeer (zeg maar even het Warschau pact) viel grotendeels weg. Dat was een shock. Het land is feitelijk teruggezet, het heeft de pretentie van wereldmacht (OK, veel oppervlak, veel wapens, veel raketten) maar is economisch feitelijk betekenisloos, leunt zwaar op olie en gas.
Herstel van de oude orde is een aanzet tot groei en misschien welvaart, geeft betekenis en kracht, is goed voor het ego en zelfvertrouwen, past 100% in is een voortzetting van eeuwenoude tradities, en vormt een kracht van betekenis tegen dat gehate Westen (en dan vooral de USA). De redenering dat het Westen aan de grenzen staat van Rusland en al aan de deur morrelt, is onjuist. Het is Rusland zelf met haar gedrag in de 20^ste eeuw dat veel landen en inwoners daarvan tot het besef heeft gebracht dat de toekomst ligt waar vrijheid en democratie hoog staan aangeschreven. Het is het falen, het failliet van Rusland zelf waar het probleem zit. Het Poetin-verhaal is er inmiddels wel ingeslagen, en klinkt plausibel: de vijand staat voor de deur, de fascisten en nazisten en de moordenaars van de Russische broeders. Poetin en met hem veel Russen (hopelijk steeds minder) dwepen met dat besef van identiteit, met ronkend nationalistisch proza en tsaristische en communistische mythologie. Een deel van het Russische volk vindt dit een logische en aantrekkelijke gedachte, is wellicht ook inmiddels overtuigd van de dreiging die van het Westen uitgaat. Waarbij natuurlijk het ook niet geheel smetteloze blazoen van het Westen in herinnering wordt gebracht; ook deze lijst is vrij lang.

Wat deed het Westen ondertussen ?

We hebben het allemaal toegestaan, al ruim 20 jaar, Poetin die zorgvuldig zijn positie opbouwt, met een trouwe clan van oligarchen, de ingrepen in Tsjetsjenië (ook Jeltsin was daar al aan de slag geweest), Georgië, Oekraïne, Syrië, en niet te vergeten de binnenlandse terreur. We laten ons in de hoek zetten. We hebben verbanden gecreëerd, de EU en de NATO, om allerlei hele goede redenen. En wij hebben die organisaties uitgebouwd om hele goede redenen. En we hebben geen (militair) offensieve bedoelingen, we beginnen geen oorlogen, maar zijn niettemin vrij dominant, met een grote economische en militaire macht en het gelijk, vaak vrij nadrukkelijk, aan onze kant, en in die zin bedreigend voor alles dat in strijd handelt met die door ons zelf gekoesterde waarden. Tijd om nu te stoppen met die appeasement, met dat toegeven, met die Russische salamitactiek ? Principieel en moreel gezien de juiste weg wellicht. Maar dan ? Dan is de kans groot dat Rusland doorpakt binnen de Oekraïne en in andere staten. En dan staat de NATO nog steeds voor de onmogelijke keuze om verder militair in te grijpen of niet, met als uiteindelijke keuze : niet doen. Poetin heeft ons daar met zijn agressie en dreigementen al klem gezet; het ene willen we niet en het andere kunnen we niet. En zal de EU nog steeds, met allerlei blijken van welwillendheid, vasthouden aan het draaiboek voor toetreding. En zal de NATO ongetwijfeld de oostflank verder gaan versterken.

Poetin maakt tot nu toe zijn eigen regels (een onafhankelijk land binnenvallen, dreiging met nucleair en chemisch, schending van internationaal en volkerenrecht etc.). En hij hanteert tegelijk één van de oude spelregels omtrent de Mutually Assured Destruction, niet in de zin dat beide partijen afzien van gebruik van nucleair, maar in de zin dat hij het nucleaire wapen eenzijdig mag gaan inzetten, al is het maar een relatief bescheiden tactische versie. Hoe lang kunnen we leven met een situatie waarin iemand continu de regels verandert, dicteert aan de ander ? Is er vanuit het Westen een optie denkbaar om het Russische leger (groot, veel vaak ouder materiaal, ingesteld op vernietiging) een beslissende slag toe te brengen, al is het maar door via het grondgebied en het luchtruim van lidstaten richting de troepen van Oekraïne grote hoeveelheden (aanzienlijk meer dan op dit moment) wapens in te zetten ?

Appeasement kan uiteindelijk de uitkomst worden, niet door volledig mee te buigen en toe te geven aan de Russen, maar door het sluiten van een wederzijdse deal. Een conflict eindigt vaak met gesprekken en een oplossing, hoe smerig, halfbakken en opportunistisch ook. Het gevaar is dat we het gaan zien als een lekker pragmatische oplossing voorbij al het ideologische gekrakeel. Een oplossing waarin dagdromers en pragmatici elkaar vinden, maar “Appeasement does not buy peace”.
Chamberlain en appeasement : interessant, nuttig om naar te kijken maar geen panklaar recept dus.

Hans Groenhuijsen, 21 maart 2022.

. Alle artikelen en blogs , zie: https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/

. Wil je in het vervolg wekelijks mijn blog ontvangen ? Meld je aan via “aanvraag artikelen” op
https://www.hansgroenhuijsen.nl/inschrijven-kennisblogs/

T                06-52 58 95 85
M              hans@hansgroenhuijsen.nl
I                 https://www.hansgroenhuijsen.nl
Link           https://www.linkedin.com/in/4fieldshansgroenhuijsen/