Corona : nu een crisis, straks de impact ?

 

Niet te missen, 2020 (en volgende jaren ?) wordt het Corona-jaar. De strijd tegen het virus woedt in volle hevigheid, met veel “dagkoersen” over het aantal besmettingen, IC-bedden, mondkapjes etc.

Het is pijnlijk, overweldigend en verdrietig, leidt tot angst en verlies van grip, ook tot bezinning. We zitten er middenin voorlopig en het is dus lastig om te zien waar deze pandemie uiteindelijk toe leidt; wat is op termijn de impact ?

 

1. Economie.

De impact op de economie is groot, daar zijn we het al over eens. Hoe lang en diep de economische recessie wordt, weten we niet, maar dat we zware klap krijgen staat wel vast. En de gevolgen voor onze manier van(samen)leven, (samen(werken, communiceren, consumeren etc. zijn ongetwijfeld groot, alhoewel je ook kunt veronderstellen dat we in grote lijnen zo snel mogelijk weer terug willen naar hoe het was, een restauratie van hoe het was, nog zo kort geleden (daarover in een volgende blog nog meer).

2. Politiek en democratie.

De politiek is zoekende. Hoe gaan we zo’n pandemie te lijf ? Welke maatregelen kunnen en willen we nemen ? Hoe zit het met de acceptatie ? Hoe vinden we een balans tussen wat (waarschijnlijk) goed is voor de bestrijding van Corona en andere, met name economische belangen ? Nog steeds worden de messen en potloden geslepen in een strijd over wat de beste aanpak is : China en Korea, de UK, Italië, het Nederlandse poldermodel ?
De behoefte aan leiderschap is groot, aan duiding en richting en houvast. Zodanig dat zelfs een matige performance in den Haag de hemel in wordt geprezen als een sterk staaltje van leiderschap,
balans, respect, duidelijkheid (?) etc. Met overigens tegelijk waardering voor den Haag, voor Het Torentje en omgeving dat zijn weg zoekt in de duiding en bestrijding van deze crisis.
De politiek ontdekt ondertussen hoe ver zij kan gaan; acceptatie en draagvlak zijn groot, vooral omdat we de urgentie ervaren, en een (redelijk) vertrouwen hebben in politiek en bestuur. In sommige landen (helaas steeds meer) kan dit leiden tot een aantasting van democratische beginselen en de rechtsstaat. Een oude, en vooral ook achterlijke, redenering komt weer naar boven: in tijden van nood schakelen we de democratie maar even uit, dat is iets leuks voor goede tijden maar een blok aan het been in slechte tijden, en hetzelfde geldt voor de vrije pers (al nooit populair op bijvoorbeeld nummer 1600 daar in DC). Isolationisme en nationalisme steken de kop op, lastig op wereldniveau en binnen de EU.

3. Globalisering.

Terecht wordt de term “globalisering” nu vaak van stal gehaald. Maar de vraag is of we nu de betekenis in volle omvang zien. Handel is van alle tijden, maar de schaal waarop, en de snelheid waarmee handel wordt gedreven is spectaculair. De complexiteit van handel en goederenstromen, de grote onderlinge samenhang en afhankelijkheden maken van de wereld jouw achtertuin.
In de sfeer van virussen blijvend: als ze in China verkouden zijn, dan moeten we hier niezen.
En daar loopt dan nog eens de geopolitiek dwars doorheen, politieke macht, militaire macht, economisch imperialisme, en de strijd om de wereldhegemonie (waarin China kansrijk is onderhand).
Dat werpt de vraag op, of we dan ooit in het post-Corona tijdperk die globalisering een halt moeten toeroepen. Dat lijkt een zware operatie. Om de schaduwkanten van de globalisering te lijf te gaan, is het onderhand urgent om vraagtekens te zetten bij het fundamentele onderliggende systeem, in grote woorden “het neoliberale kapitalistische model”. En er zijn steeds meer nogal dwingende redenen om daar eens goed naar te kijken; ik noem klimaat, de ecologische crisis, de verdeling van welvaart en welzijn.

4. Technologie.

Technologie is nog zo’n thema. Al langer is er een discussie gaande over de betekenis van technologie. Is het de Super Panacee, is het de bron van ellende ? De oplossing of het probleem ?
En met betrekking tot de wereld van Big Data en AI rijzen de twijfels al langer over monopolie vorming, aantasting van privacy en veiligheid, misbruik van technologie, manipulatie van markten en informatie en last but not least van mensen. De Corona-crisis maakt dit allemaal manifest en laat tegelijk het dilemma zien.
Technologie wordt ook toegepast om op individueel niveau zicht te houden op locatie, beweging, lichaamstemperatuur, bloeddruk, hartslag, omgevingsfactoren etc. Prachtig dus want dan kan je monitoren, testen, volgen, mogelijk besmette personen waarschuwen, in quarantaine worden geplaatst. Maar hoe ver gaan we, hoe veilig is dit , Wie is in control ? Wie krijgt toegang tot die data ?
Dus is het gevaar van een crisis ook dat onder de vlag van crisisbestrijding, nieuwe technologie ongecontroleerd vrij baan krijgt en houdt

5. de versnelling.

Dat is een voorbeeld van de theorie over versnelling die ontstaat door crises zoals nu deze pandemie.
Zo af en toe zien we in de geschiedenis gebeurtenissen die niet alleen op zichzelf al groots zijn, maar waarvan de impact gigantisch is. Niet alleen omdat zo’n mega-event zelf direct allerlei schokkende vernieuwingen genereert; maar veel meer omdat zo’n mega-event een grote versnelling geeft aan ontwikkelingen en trends die er langer waren. Dat kan gaan over technologie, demografie, economische of militaire macht, handelsstromen, onze manier van leven. Die versnelling kan tot ongewenste gevolgen leiden: verdere machtsconcentratie, nog sterkere focus op economische groei, nog meer schade aan die ene wereldbol.

Maar het kan ook positief uitwerken. Zo kunnen we in de huidige crisis (pandemie en daarmee samenhangende economische klap) misschien al sporen waarnemen van een andere mentaliteit, ander gedrag, een sterker besef dat we andere vraagstukken ook moeten aanpakken, en dat ook kunnen. Wellicht beklijft het idee dat we meer kunnen, grote uitdagingen kunnen oppakken, en bereid zijn om daar zwaar in te investeren, en echt te veranderen. Met altijd het risico dat we terugvallen in ons oude gedrag, en er weinig of niets verandert, typisch gemiste kans dus.

Shockerend om het zo te noemen, nu we nog midden in de ellende en het verdriet zitten, maar dat Corona kan wel eens “a blessing in disguise” zijn.

Hans Groenhuijsen, maart 2020.

De komende tijd zal ik naar aanleiding van Corona nog meer blogjes schriijven over menselijke macht en onmacht, over de lessen die we kunnen leren uit de huidige crisis, over activisme en berusting,
over feiten en fictie, over de menselijke maat.

Voor meer informatie, blogs en artikelen, zie: https://www.hansgroenhuijsen.nl/4-fields/
Schrijf je in voor ontvangst per mail van alle blogs: https://www.hansgroenhuijsen.nl/inschrijven-kennisblogs/